رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، در ماه می سال ۲۰۲۳، همان شبی که در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری به پیروزی رسید در جمع هواداران خود در سخنانی که آمیخته با شادی پیروزی بر رقیب خود کمال قلیچدار اوغلو بود، گفت:«ما عاشق استانبول هستیم، سفرمان را به این شهر آغاز کردیم و به آن ادامه خواهیم داد.» او همان زمان سودای بازپس‌گیری شهرداری استانبول از رقیب را داشت و تکرار می‌کرد که استانبول را پس می‌گیریم. اشاره اردوغان به شهرداری استانبول بود که در سال ۲۰۱۹ انتخابات این کلان‌شهر و پایتخت اقتصادی ترکیه را به رقیب جمهوریخواه خود یعنی اکرم امام‌اوغلو واگذار کرده بودند.

اردوغان از همان زمان درصدد جبران این شکست بود تا دوباره حزب عدالت و توسعه بتواند سکان شهرداری استانبول را به دست بگیرد. پس از انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ۲۰۲۳ این احتمال مطرح شد که شاید فضا برای اردوغان و حزب وی به منظور حضور پرقدرت در انتخابات محلی فراهم شود. به همین خاطر در هفته‌های منتهی به انتخابات محلی ۳۱ مارس تلاش‌ها و تحرکات تبلیغاتی شخص اردوغان در استانبول افزایش یافت و او به دیدار برخی از شخصیت‌های طریقتی مانند اسماعیل آقا و گروه‌های پرنفوذ دیگر رفت تا شرایط را برای پیروزی نامزد عدالت و توسعه در انتخابات شهرداری استانبول فراهم کند. اما نتیجه انتخابات در استانبول و بسیاری دیگر از شهرهای ترکیه به دلخواه اردوغان رقم نخورد.

پرسش اساسی درباره پیروزی قابل توجه حزب جمهوری‌ خلق (CHP) آن است که این حزب چگونه یک سال پس از شکست انتخابات ریاست‌جمهوری توانست خود را بازسازی و شمار قابل توجهی از شهرداری‌های ترکیه را بدست بیاورد.

در پاسخ لازم است که دو موضوع مورد تحلیل و ارزیابی قرار بگیرد: نخست تغییر در رهبری حزب جمهوری خلق در کنگره؛ که به برکناری کمال قلیچداراوغلو از رهبری و انتخاب اوزگور اوزل منجر شد. این امر نشان داد که حزب جمهوری خلق که جزء اولین احزاب سیاسی در ترکیه قلمداد می‌شود به یک بازیابی سیاسی دست پیدا کرده است. در این بین حضور برخی از شخصیت‌های مطرح این حزب مانند اکرم امام اوغلو به عنوان شهردار استانبول با سخنرانی‌های آتشینش و یا منصور یاواش در آنکارا و کلانشهر دیگری مانند ازمیر که پایگاه سنتی جمهوری خلق است، به رهبران این حزب کمک کرد که بتوانند وعده‌های جدیدی در جلب آرای عمومی برای پیروزی بدهند.

اکنون جمهوری خلق در مسند اولین حزب سیاسی در انتخابات شهرداری‌ها نشسته است و در این بین عملکرد اکرم امام اوغلو و منصور یاواش در دو شهر مهم مرکز ترکیه یعنی استانبول و آنکارا بسیار تعیین کننده بود. این کلام دیرینه اردوغان بارها در محافل سیاسی و رسانه‌ها بازگو شده است که هر کس انتخابات استانبول را ببرد می‌تواند بر ترکیه حکومت ‌کند و این یادآور حضور پرقدرت چند دهه پیش اردوغان در شهرداری استانبول بود. در حقیقت خاستگاه ورود جدی اردوغان به صحنه اجرایی سیاست در انتخابات ۱۹۹۴ و انتخاب وی به عنوان شهردار استانبول رقم خورد؛ در همان زمان نوع رویکرد و ابتکارات او در این شهر به سرعت در میان افکار عمومی و قدرت حاکم اثرگذار شده بود. حتی به دلیل نوع موضع‌گیری‌ها و سخنرانی‌های تندی که داشت برای چند سال از فعالیت سیاسی محروم شد. با این حال جدای از بررسی پیشینه تاریخی، شهر استانبول شاید مهمترین شهر و استان ترکیه باشد که بیشترین رقم تجارت خارجی از طریق آن انجام می‌گیرد؛ با جمعیتی بالغ بر ۱۶ میلیون و ترکیبی متنوع از اقوام و گروه‌های سیاسی. به همین دلیل استانبول بسیار بااهمیت جلوه می‌کند.

دومین عامل تاثیرگذار، انتظارات مردم ترکیه نسبت به حزب عدالت و توسعه در یک سال اخیر پس از انتخابات ریاست جمهوری و عدم تحقق وعده‌های اقتصادی اردوغان بود. بسیاری معتقد هستند که عامل اقتصادی و بالا بودن نرخ تورم همچنان نقش مهمی در کاهش آرای عدالت و توسعه داشته است. اما شاید مهمترین دلیل، رویکردهای سیاسی اردوغان نسبت به سیاست و حکومت بود که به پاشنه آشیل وی در انتخابات شهرداری‌ها تبدیل شد و او نتوانست آنگونه که می‌خواست شهرداری استانبول و آنکارا را بازپس بگیرد و سکان این دو شهر مهم در دست رقیب پرقدرت او قرار گرفت. مهمترین نقدی که به مشی سیاسی اردوغان وارد است، روش فردمحوری او است و منتقدانش می‌گویند اردوغان سیاست را شخصی‌سازی کرده است و این انحصار قدرت برای جریان‌های سیاسی و بخش عمده‌ای از افکار عمومی خوشایند نیست. آنها بر این تصور هستند که زمان تغییر فرا رسیده است.

بعد از انتخابات شهرداری‌ها اردوغان در سخنرانی مشهور «بالکن» خود گفت که او پیام رای‌دهندگان را گرفته و عنوان کرد که دمکراسی پیروز است. وی افزود، این شکست پایان راه برای عدالت و توسعه نیست و می‌تواند آغازی دوباره بر واکاوی دلایل شکست باشد.

اکنون تا انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۸، چهار سال باقی مانده است و هر دو جریان حاکم و رقبا تلاش خود را برای حفظ وضعیت رقابتی ادامه خواهند داد.

لذا این پرسش مطرح است که آیا اردوغان می‌تواند فراست‌ و زیرکی سیاسی خود برای بازتعریف از فعالیت نوین عدالت و توسعه بهره بگیرد؟ به خصوص که انتخابات ۴ سال بعدی، پایان حضور سیاسی اردوغان در مسند ریاست جمهوری تعریف شده و اردوغان از حالا نگران است که حزب عدالت و توسعه نتواند قامت سیاسی خود را بعد از حدود ۳ دهه تا آن زمان حفظ کند. منتقدان وی نیز می‌گویند اردوغان حزب را بیشتر منوط به کیش شخصیت خویش کرده و این می‌تواند چالش بزرگی پیش روی فعالیت سیاسی حزب عدالت و توسعه و یا انشعاب‌های احتمالی این حزب باشد. اما اردوغان می‌کوشد شرایط را به گونه‌ای پیش ببرد که همچنان از قدرت کاریزماتیک خود استفاده کند ولی این بار شاید دیر باشد.

از دیگر منظر باید توجه داشت که انتخابات شهرداری‌های ترکیه ماهیتی محلی دارد که به چگونگی اداره شهرها و شهرداری‌ها مربوط می‌شود. ولیکن از دل همین فعالیت شهرداری‌ها، روزنه‌ها برای تحرکات سیاسی احزاب شعله‌ور می‌شود. اکنون بسیاری معتقد هستند که رقیب آینده حزب عدالت و توسعه برای انتخابات ریاست جمهوری ممکن است شخصی مانند  اکرم امام اوغلو با درجه محبوبیتی که کسب کرده است، باشد. نکته دیگر آنکه در صحنه سیاست خارجی معمولا انتخابات شهرداری‌ها کمتر تاثیرگذار است. زیرا جهت‌گیری‌های سیاست خارجی ترکیه از شرایط کلان‌تری در داخل و در صحنه جهانی متاثر می‌شود و سیاست خارجی کمتر تحت تاثیر نوع انتخابات شهرداری‌ها قرار می‌گیرد؛ مگر آنکه در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری یکی از شهرداران مطرح مانند  اکرم امام اوغلو یا منصور یاواش خود را برای ریاست جمهوری آماده کنند؛ آنگاه آنها اولویت‌های سیاست خارجی خود را در صحنه منطقه‌ای و جهانی مطرح خواهند ساخت. در نهایت آنکه ترکیه از موقعیت مهم ژئوپلتیک برخوردار است و این اصل بر سمت‌گیری‌های سیاست خارجی حاکم است.