پشت پرده غیبت عجیب بن‌زاید در اجلاس سران عرب؛ شکاف‌هایی که زیر فرش پنهان نمی‌مانند!

به گزارش اکوایران، عدم حضور محمد بن‌زاید، حاکم امارات متحده عربی در اجلاس اخیر سران اتحادیه عرب، آن هم در زمانی که بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه پس از بیش از یک دهه طرد از سوی این اتحادیه، کم‌تر به چشم آمد. با این وجود به نظر می‌رسد این غیبت حکایت از ماجرای داستان‌دارتری دارد.

یک غیبت خلاف عادت

به نوشته هاآرتض، محمد ششم پادشاه مراکش برای خود یک عادت ایجاد کرده: از سال 2005، او در نشست اتحادیه عرب شرکت نکرده است. برادرش، یا نخست‌وزیر و گاهی وزیر خارجه کشور به جای او در این اجلاس شرکت می‌کنند. پادشاه یک بار دلیل خود را در این باب توضیح داد: «نشست سران چیزی جز عرصه‌ای برای سخنان توخالی نیستن و هیچ چیز عملی از آن بیرون نمی‌آید».

این بار نیز، در اجلاس اخیر جده، در روز جمعه گذشته، پادشاه محمد از عادت خود عدول نکرد –اما این بار او تنها نبود. شیخ محمد بن زاید آل‌نهیان، حاکم امارات متحده عربی نیز، علی‌رغم دعوت رسمی از سوی شخص  ملک سلمان پادشاه عربستان سعودی، در این اجلاس غایب بود. بن زاید غیبت خود را به بهانه «تعهدات قبلی» توجیه کرد، اما به نظر می‌رسد این عمل به نوعی مرتبط با حساب‌وکتاب شخصی او با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی بود.

دو پادشاه و یک اقلیم در اپک پلاس

تنش میان این دو،  چیز جدیدی نیست، اما اخیراً به دلیل درخواست‌های حاکم امارات برای افزایش سهمیه‌ تولید نفت کشورش، بیش از پیش برجسته شده است. اگر چه این تقاضا ممکن است به کلیه کشورهای عضو اوپک پلاس مرتبط باشد که شامل کشورهای عمده صادرکننده نفت است، اما عربستان سعودی معمولاً در تصمیم‌گیری‌های این سازمان پیشرو است.

سعودی‌ها با افزایش سهمیه‌ تولید نفت مخالفند و اوپک پلاس نیز پیرو این این موضع بوده است –امری که حاکم امارات آن را اقدامی از سوی عربستان برای ضربه به امارات تلقی می‌کند. در واکنش، او تهدید کرده که اوپک پلاس را ترک و «بر اساس منافع کشورش» عمل خواهد کرد.

دست‌درازی به ملک ریاض

موضوع دیگری که روابط دو کشور خلیج فارس را تیره کرده، جنگ یمن و تلاش برای پایان دادن به آن است. ابوظبی متحد اصلی سعودی در جنگی بود که هشت سال است ادامه دارد –هر چند در تابستان 2019، ابوظبی شروع به خروج نیروهای خود کرد و در اوایل سال 2020 رسما اعلام کرد که نیروهایش از یمن باز خواهند گشت.

این اقدام به معنای فروپاشی ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی در مبارزه با حوثی‌های مورد حمایت ایران در یمن تلقی شد. هر چند ابوظبی اعلام کرد که به حمایت از ریاض در جنگ ادامه خواهد داد، اما سعودی‌ها صراحتا از خیانت ابوظبی به منافع مشترک دو کشور سخن گفتند. علاوه بر این، ابوظبی حتی پس از خروج نیروهای‌ش، از مداخله در امور یمن دست برنداشته و به حمایت از شبه‌نظامیان جنوب کشور ادامه داد. آن‌ها یک پایگاه نظامی بزرگ در جزیره سقطری ساخته و تقسیم یمن به دو کشور شمالی و جنوبی را به عنوان راهی  برای پایان دادن به جنگ ترویج می‌کند. ریاض با این ایده مخالف بوده و از این داستان در هراس است که امارات در منطقه‌ای که سعودی‌ها آن را ملک خود می‌دانند، تسلط یابد.

قاپ‌زنی شرکا

رقابت اقتصادی بر سر جذب سرمایه‌گذاران و شرکت‌های خارجی نیز بین این دو رهبر داغ شده است. آن‌ها هر دو مزایای گسترده‌ای را به شرکت‌های بین‌المللی پیشنهاد می‌کنند، نمایش‌های باشکوهی را برای ترویج گردشگری برگزار کرده و برای افزایش نفوذ در کشورهای جهان سوم، مبالغ هنگفتی را در آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند –برای مثال، بن‌زاید ۱۰ میلیارد دلار و بن سلمان 5 میلیارد دلا در بانک‌های ترکیه سپرده‌گذاری کردند.

امارات در ماه اوت روابط دیپلماتیک خود را با ایران احیا و هفت ماه بعد عربستان نیز تصمیم گرفت همین کار را انجام دهد. ابوظبی همچنین حدود یک سال قبل از همسایه خود روابط دیپلماتیک‌ش را با سوریه از سر گرفت –و البته هر دو کشور تحریم‌های آمریکا علیه روسیه را اجرا نمی‌کنند و با چین همکاری نزدیک دارند.

شکاف‌هایی که زیر فرش پنهان نمی‌شوند

چنین رقابتی تازه نیست، و به نظر نمی‌رسد که قرار نبود که به بازسازی «وحدت عربی» آسیب برساند. اما زمانی که بن سلمان حتی به دعوت بن زاید برای نشست کشورهای حاشیه خلیج فارس در ابوظبی در ماه ژانویه پاسخ نداد و پس از آن از حضور در دو اجلاس در امارات صرف‌نظر کرد، دوباره پنهان کردن شکاف‌ها غیرممکن شد.

این در حالی است که بن زاید در مراسم باشکوهی که بن سلمان در ماه دسامبر برای رئیس‌جمهور چین، شی جین‌پینگ ترتیب داده بود، شرکت نکرد. در عوض، او نماینده ای از طرف خود فرستاد و با این کار بن سلمان را -که امیدوار بود قدرت خود را برای کنترل رهبران کشورهای حاشیه خلیج فارس نشان دهد- خوار داشت.

غیبت بن زاید در نشست سران اتحادیه عرب تنها نمایش اختلاف میان رهبران کشورهای خلیج فارس نبود. تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر هم هر چند در نشست‌ سران شرکت کرد، اما قبل از سخنرانی بشار اسد، به سرعت آن‌جا را ترک کرد. قطر با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب مخالف است، اما در عین حال نمی‌خواهد به بن سلمان، که پشت این روند بود، آسیبی وارد کند -و این امر به تایید همه اعضای اتحادیه عرب نیاز داشت.