به گزارش اکوایران، تصمیم عربستان سعودی برای پیوستن به سازمان همکاری شانگهای به رهبری چین -به عنوان شریک مذاکرات- به عنوان یک تحول مهم پیرامون نفوذ فزاینده پکن در منطقه مورد توجه قرار گرفته است.

پیامدهای ژئوپلیتیکی یک توافق

به نوشته میدل‌ایست آی، این تصمیم با انگیزه های اقتصادی شکل گرفته است، اما پیامدهای ژئوپلیتیکی این توافق غیرقابل انکار است.

علاوه بر این‌که عربستان سعودی در سال 2022 موقعیت حیاتی خود را به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت به چین تثبیت کرد، پکن در اقدامی قابل توجه به بهبود روابط بین ریاض و تهران در ماه مارس یاری رساند.

توافق عربستان و ایران که بسیاری از تحلیلگران منطقه را غافلگیر کرده، از نگاه بسیاری بر نفوذ فزاینده چین در منطقه و توانایی شکل‌دهی روابط و میانجی‌گری بین این رقبای سرسخت دلالت می‌کند.

همکاری هم‌زمان با متحدان اقتصادی و امنیتی

به گفته نجاح العتیبی، تحلیلگر سیاست سعودی مستقر در لندن: «ریاض می‌داند که گزینش رابطه با یک طرف به قیمت دیگری، هزینه سنگینی خواهد داشت». او به میدل‌ایست آی گفت: «عربستان سعودی مایل است روابط خود با چین –به عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری خود- را توسعه دهد و در عین حال روابط خود را با شریک امنیتی‌اش، ایالات متحده حفظ کند.

سازمان همکاری شانگهای یک اتحادیه سیاسی و امنیتی شامل کشورهایی است که بخش اعظم اوراسیا -از جمله چین، هند و روسیه- را در بر می‌گیرد و به عنوان وزنه تعادلی برای نفوذ غرب در آسیا طراحی شده است.

ایران در سال 2008 درخواست عضویت در سازمان همکاری شانگهای را داد و اکنون یکی از چهار عضو ناظر در این سازمان به حساب می آید. سال گذشته، این نهاد امنیتی با غلبه بر نگرانی‌ها در مورد پذیرش کشوری که تحت تحریم‌های سازمان ملل و ایالات متحده قرار دارد، درخواست پیوستن ایران به این گروه را تایید کرد. چین هم‌چنین سال گذشته در تلاش برای تعمیق و گسترش روابط دوجانبه دو کشور، قرارداد مشارکت راهبردی 25 ساله با ایران امضا کرد.

رویای بن‌سلمان

العتیبی معتقدست: «با ظهور چین در مقام یک قدرت بین‌المللی رو به رشد، ریاض نمی‌خواهد روابط چین در منطقه تنها به روابط استراتژیک با ایران محدود شود. هدف عربستان تقویت جناح خلیج فارس و وزن عربی در دایره روابط چین با منطقه است».

مائو نینگ، سخنگوی وزارت خارجه چین، پس از توافق با عربستان سعودی، گفت: «ما آماده‌ایم همکاری با طرف سعودی را در چارچوب سازمان همکاری شانگهای تقویت کنیم تا کمک‌های بیش‌تری برای حفظ امنیت و ثبات منطقه و ارتقای توسعه مشترک داشته باشیم».

به نوبه خود، ریاض در بحبوحه برنامه اصلاحات بلندپروازانه «چشم‌انداز 2030» قرار دارد که محور اصلی تلاش‌های محمد‌بن‌سلمان برای مدرن کردن پادشاهی است. العتیبی توضیح داد: «روابط با چین فرصت‌های اقتصادی مختلفی را فراهم می‌کند که در خدمت دستورکار ولی‌عهد سعودی است که به دنبال تنوع بخشیدن به اقتصاد پادشاهی و جذب سرمایه‌های خارجی بزرگ در زمینه‌های زیرساخت، تولید و فن‌آوری است».

منطقه پس از آمریکا

هم‌چنین اعتقاد بر این است که دولت چین به دنبال آن است که به طور فزاینده‌ای پایه‌های یک نظم پساآمریکایی و به طور گسترده تر پساغربی را در منطقه بنیان گذارد –استراتژی‌ای که به طور گسترده به عنوان شلیک به دکترین کارتر ایالات متحده دیده محسوب می‌شود که منطقه خلیج فارس را حوزه نفوذ انحصاری خود می‌داند.

به گفته جورجیو کافیرو، مدیر عامل مشاور ریسک ژئوپلیتیکی مطالعات خلیج فارس  مستقر در واشنگتن: «سال‌هاست، روابط عربستان سعودی با چین در چارچوب یک محیط چند قطبی‌تر عمیق‌تر شده است». او به میدل‌ایست آی گفت: «اغراق در اهمیت پکن در تصمیم سیاست خارجی ریاض دشوار است». کافیرو افزود، در حالی که نباید در مورد  قدرت و نفوذ سازمان شانگهای اغراق شود، چرا که آمادگی جایگزینی نقش امنیتی آمریکا در منطقه را ندارد، باید توجه داشت چین به دنبال اینست که خود را به عنوان یک داور امنیتی نشان دهد. کافیرو گفت: «به هیچ وجه نمی توان سازمان همکاری شانگهای را با ناتو مقایسه کرد. این یک اتحاد نظامی نیست. بلکه یک اتحادیه اقتصادی-سیاسی است».

چرخش ژئواکونومیکی ریاض

با تشدید رقابت آمریکا و چین، به نظر می‌رسد روابط اقتصادی رو به رشد بین منطقه و پکن عاملی است که روابط رو به گسترش را تقویت می‌کند. ایالات متحده عمدتاً شاهد چرخش ژئواکونومیکی عربستان سعودی و سایر کشورهای خلیج فارس به سمت شرق بوده است.

به گفته کافیرو، صادرکنندگان نفت عربستان و خلیج فارس به طور فزاینده‌ای نفت خود را به شرق –در مقایسه با غرب- صادر می‌کنند. این واقعیت جهانی است که ما در آن زندگی می کنیم و قابل درک بود که چرا عربستان سعودی پیوستن به سازمان همکاری شانگهای را گامی به نفع خود می‌دید». کافیرو افزود: «عربستان سعودی روابط خود با چین را برای آینده این پادشاهی بسیار مهم می‌بیند».

کشورهای حاشیه خلیج فارس و به طور فزاینده‌ای عربستان سعودی، برخلاف گذشته، تنوع بخشیدن به روابط خود را انتخاب کرده‌اند. کافیرو خاطرنشان کرد که سعودی‌ها در حال نزدیک شدن به چین مراقبند که پل‌های خود را با غرب تخریب نکنند. کافیرو افزود: «سعودی‌ها سعی می‌کنند بیشتر یک سیاست خارجی غیر متعهد داشته باشند که در آن روابط خوبی با کشورهای غربی و همچنین روابط خوب با کشورهای شرقی داشته باشند. در ریاض، تفکر این است که نباید ذهنیت بازی با جمع جبری حاصل صفر را پذیرفت«.