بزرگ‌ترین مسابقه تسلیحاتی آسیا؛ چرا گرداب رقابت‌های نظامی از کنترل خارج شده؟

به گزارش اکوایران، این بزرگ‌ترین مسابقه تسلیحاتی تاریخ آسیا است؛ سه قدرت هسته‌ای بزرگ و یک کشور در حال توسعه، سه اقتصاد بزرگ جهان و اتحادهای چند دهه‌ای که همگی برای کسب برتری در مناطق مورد مناقشه در خشکی و دریا در رقابت‌اند. در یک سمت، آمریکا، ژاپن و کره جنوبی، در گوشه دیگر نیز چین و شریکش روسیه و در سمت دیگر کره شمالی قرار دارند. هر کدام می‌خواهند از دیگری جلو بیفتند؛ اما همه در یک دور باطل که از کنترل خارج شده است، گیر کرده‌اند. پیگیری یک طرف، افزایش تنش طرف دیگر است.

آنکیت پاندا، کارشناس سیاست هسته‌ای در بنیاد کارنگی برای صلح جهانی به سی‌ان‌ان گفته: «ما هم‌چنان شاهد این مارپیچ در شرق آسیا خواهیم بود؛ جایی که ابزاری برای مهار و کنترل تسلیحات نداریم».

سفر رهبران ژاپن به واشنگتن در هفته گذشته نیز نشان‌دهنده این مسئله بود. فومیو کیشیدا، نخست‌وزیر ژاپن در روز جمعه بعد از دیدار با جو بایدن، نگرانی‌اش را از فعالیت‌های نظامی چین در دریای چین شرقی و شلیک موشک از روی تایوان به آب‌های نزدیک ژاپن، ابراز کرد.

کیشیدا به پکن نسبت به «تغییر نظم جهانی» هشدار داد و گفت که ژاپن، آمریکا و اروپا باید در برابر چین متحد بایستند. سخنان او تنها چند روز پس از آن بیان شد که وزرای خارجه ایالات متحده و ژاپن به طرز نگران‌کننده‌ای از توسعه شتابان و مداوم زرادخانه هسته‌ای چین سخن گفتند.

با این حال، از نگاه کره‌شمالی و چین، ژاپن متجاوز است. آن‌ها اخیراً شاهد افزایش دوبرابری بودجه دفاعی توکیو و دستیابی آن به سلاح‌هایی بوده‌اند که می‌تواند اهدافی را در داخل خاک چین و کره شمالی هدف قرار دهند. نگرانی‌های ادعایی آن‌ها با اعلام چند روز گذشته استقرار جدید تفنگ‌داران دریایی آمریکا، از جمله موشک‌های متحرک ضد کشتی برای دفع هرگونه حمله از سمت پکن، در سواحل جنوبی ژاپن افزایش یافته است. اما برای ایالات متحده و ژاپن، چنین اقداماتی جنبه بازدارندگی دارند. هر چند، پکن آن‌ها را تنش‌زا می‌داند.

تاریخچه روابط تاریک پکن و توکیو

چین مدعی است که نگرانی‌هایش بر اساس دلایلی تاریخی است. پکن از آن بیم دارند که توکیو به توسعه‌طلبی نظامی دوران جنگ جهانی دوم بازگردد، زمانی که نیروهای ژاپنی بخش‌های وسیعی از آسیا را تحت کنترل داشتند؛ در آن دوران، چین بیشترین ضربه را متحمل شد. در طول هشت سال درگیری با ژاپن از سال ۱۹۳۷ تا ۱۹۴۵، حدود ۱۴ میلیون چینی جان خود را از دست داده و بیش از ۱۰۰ میلیون نفر پناهنده شدند.

پکن اصرار دارد این برنامه‌ها، شامل دستیابی ژاپن به سلاح‌های «ضد حمله» دوربرد مانند موشک‌های تاماهاوک بوده که می‌تواند پایگاه‌های داخل چین را هدف قرار دهد. چینی‌ها معتقدند که توکیو بار دیگر صلح در شرق آسیا را تهدید خواهد کرد. اما به گمان منتقدان، فارغ از التیام زخم‌های تاریخی، چین می‌خواهد توجهات را از گسترش نیروی نظامی خود منحرف کند.

منتقدان خاطرنشان کردند که حتی در حالی پکن به شدت نگرانی‌های ژاپن و آمریکا در مورد تقویت قدرت نظامی‌اش رد می‌کند، چینی‌ها در حال توسعه نیروهای دریایی و هوایی نزدیک ژاپن داشته و در عین حال، به جزیره سنکاکو، واقع در دریای شرقی چین که تحت کنترل ژاپن است، چشم دارند.

در اواخر دسامبر، ژاپن اعلام کرد کشتی‌های دولتی چین در ۳۳۴ روز در سال ۲۰۲۲ در مناطق اطراف جزایر دیائو (نام چینی جزیره سنکاکو) مشاهده شده‌اند. این مقدار حضور از سال ۲۰۱۲ از زمانی که توکیو برخی از این جزایر را از یک مالک خصوصی ژاپنی خرید، بی‌سابقه است. از ۲۲ تا ۲۵ دسامبر، کشتی‌های چینی تقریباً ۷۳ ساعت متوالی را در آب‌های سرزمینی ژاپن در نزدیکی جزایر سپری کردند که طولانی‌ترین حضور آن‌ها از سال ۲۰۱۲ تا کنون است.

هم‌چنین پکن از طریق تقویت روابط مسکو به سطح تنش‌ها افزوده است. یکی از مقامات وزارت امور خارجه آمریکا اخیراً به سی‌ان‌ان گفت که این امر نه تنها به امضای برخی توافقات بین ایالات متحده و ژاپن منجر شده، بلکه گرم‌گرفتن ولادیمیر پوتین و شی جین‌پینگ در ایام منتهی به المپیک پکن، جنگ روسیه در اوکراین را تشدید کرده است.

روسیه نیز مشغول عرض‌اندام قابلیت‌های نظامی خود در اقیانوس آرام است؛ مانند ماه دسامبر که روسیه همراه با کشتی‌های جنگی چینی در یک رزمایش یک‌هفته‌ای در دریای چین شرقی شرکت کرد. 

رویکرد تجاوزگرایانه پکن نسبت به جزیره خودمختار تایوان با ۲۴ میلیون جمعیت که آن‌ها را بخشی از خاک خود می‌داند، هویدا است. شی از رد احتمال استفاده از نیروی نظامی برای آوردن جزیره تحت حکومت پکن، امتناع کرد. چین به ویژه پس از سفر ننسی پلوسی، رئیس وقت کنگره آمریکا از تایوان، فعالیت‌های نظامی اطراف جزیره را افزایش داده است. پس از سفر پلوسی، چین در مانورهای نظامی بی‌سابقه‌ای را در اطراف جزیره، چندین موشک به آب‌های نزدیک آن شلیک کرده و هواپیماهای جنگی خود را به قصد ایذا بر فراز آن به پرواز درآورد.

هفته گذشته نیز، ۲۸ هواپیمای جنگی چینی، شامل جنگنده‌های جی -۱۰، جی -۱۱، جی -۱۶ و سوخو ۳۰ به همراه بمب‌افکن‌های اچ -۶، سه پهپاد به تنگه تایوان اعزام شدند. این مانور شبیه مشابه روز کریسمس بود که در آن ۴۷ هواپیمای ارتش آزادی خلق چین به روی تنگه پرواز کرد.

در این میان، عزم آمریکا همچنان قوی باقی مانده است. واشنگتن در کنار تعهد به قانون «روابط آمریکا»، همچنان به فروش روبه‌رشد تسلیحات به تایوان، چراغ سبز نشان می‌دهد.

تشدید تنش هسته‌ای کره شمالی

در هزار مایلی شمال تایوان، امید به همکاری در شبه‌جزیره کره، ضعیف و کور است. کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی خواستار افزایش تصاعدی زرادخانه تسلیحات هسته‌ای کشورش از سال ۲۰۲۳ است و در حال ساخت ناوگانی از پرتابگرهای موشک متحرک «فوق‌العاده بزرگ» است که می‌تواند هر نقطه‌ای از جنوب را با کلاهک هسته‌ای هدف قرار دهد.

پنج‌شنبه مؤسسه تحلیل‌های دفاعی کره جنوبی (South’s Korea Institute for Defense Analyses) در گزارشی اعلام کرد که طبق این طرح، تسلیحات اتمی کره شمالی سال‌های آینده می‌تواند به ۳۰۰ عدد برسد. نسبت به سال ۲۰۲۲، این یک گام بزرگ است؛ زیرا قبلاً مؤسسه تحقیقات صلح جهانی استکهلم (Stockholm International Peace Research Institute) قدرت هسته‌ای کره شمالی را ۲۰ سلاح مونتاژشده و مواد کافی برای ساخت ۵۰ سلاح تخمین زده بود. سی‌صد کلاهک اتمی، پیونگ‌یانگ را از کشورهای اتمی دیگر مانند فرانسه و بریتانیا جلو می‌اندازد و در رتبه‌بندی اس‌آی‌پی‌آر‌آی، بعد روسیه، آمریکا و چین قرار خواهد گرفت.

چنین چشم‌اندازی باعث شد که یون سوک یول، رئیس‌جمهور کره جنوبی، متعهد به تقویت نظامی کره جنوبی شود. یون در این هفته در اظهاراتی که سرویس خبری یونهاپ گزارش داد، گفت: ایجاد توانمندی نظامی که به ما امکان دهد هرگونه حمله را با قدرتی ۱۰۰ یا ۱۰۰۰ برابر بیشتر پاسخ دهیم، مهم‌ترین روش پیشگیری از حملات است. او حتی چشم‌انداز ساخت زرادخانه هسته توسط کره جنوبی را مطرح کرد و گفت که کشورش می‌تواند سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی (کشورهای دیگر را) مستقر کرده یا حتی سلاح اتمی خودش را بسازد.

تصور اینکه شبه‌جزیره کره میزبان تسلیحات هسته‌ای بیشتری باشد، چیزی است که رهبران ایالات متحده به شدت نسبت به آن محتاط هستند؛ حتی اگر این سلاح‌ها متعلق به متحد آن‌ها باشد. گسترش تسلیحات هسته‌ای هم‌چنین به این معناست که کره‌جنوبی برخلاف پایبندی دیرینه‌اش به اعلامیه ۱۹۹۲ مشترک خلع سلاح هسته‌ای شبه‌جزیره کره، برتری اخلاقی خود را از دست خواهد داد. در حالی که پیونگ‌یانگ آن را مکرراً نقض کرده است.

بنابراین، برای اطمینان از متحد خود، ایالات متحده به صراحت اعلام کرده است که حمایت واشنگتن از کره جنوبی فولادین است و تمام قدرت نظامی آمریکا برای محافظ از آن روی میز قرار دارد.

دریاسالار مایک گیلدی، رئیس عملیات‌های دریایی ایالات متحده آمریکا در یک نشست مجازی در مؤسسه مطالعات آمریکا - کره (Institute for Corean-American Studies) گفت: ایالات متحده در تعهدش برای حفظ قدرت بازدارندگی گسترده در کره جنوبی به کمک طیف کاملی از قابلیت‌های دفاعی و هسته‌ای، تسلیحات متعارف و همچنین دفاع موشکی درنگ ندارد.

گیلدی، از بازدید یک ناو هواپیمابر آمریکایی از بندر بوسان کره جنوبی در سال گذشته را به عنوان نمونه‌ای از تعهد آمریکا به امنیت کره جنوبی یاد کرد. در عین حال، این خودنمایی یکی از قدرتمندترین کشتی‌های جنگی واشنگتن در حیاط‌خلوت کره شمالی بوده و پیونگ‌یانگ آن را یک تهدید می‌داند.

و همان‌طور که قبلاً گفته شد، این چرخه ادامه دارد.

با این حال، شتاب‌گرفتن مسابقه تسلیحاتی آسیا، نشان داد که ایالات متحده، ژاپن و کره جنوبی با هماهنگی و به عنوان یک تیم عمل خواهند کرد. حضور کیشیدا و دیگر رهبران ژاپنی در واشنگتن در هفته گذشته شاهد این ماجرا است.

دریاسالار گیلدی در طی سخنرانی خود در ICAS، در مورد همکاری‌های سه‌جانبه گفت: هرچه نزدیک‌تر با هم کار کنیم، قوی‌تر می‌شویم. امید است که این، هر دشمنی را متقاعد کند که ارزش آن را ندارد که حرکتی انجام دهد. وی افزود: استقامت در برابر فشارهای بی‌امان از سوی دشمنان ضروری است. ما نباید منصرف شده و نباید تمرکز خود را از آنچه ما را دور هم جمع می‌کند از دست دهیم.