به گزارش اکوایران، سفر شی جین پینگ به عربستان در راستای تداوم همکاری های نظامی و اقتصادی پکن و ریاض و تعمیق روابط دو بازیگر در حوزه های راهبردی حاشیه های بسیاری در عرصه جهانی و منطقه ای به همراه داشت. در سطح کلان، بسیاری از تحلیلگران سفر «شی» به عربستان را با سفر جو بایدن به این کشور قیاس کردند و از آغاز رویارویی دو قدرت برتر در قاب نظم نوین جدید بین الملل نوشتند. اما در سطح منطقه ای، بیانیه های مشترک چین و عربستان که روز جمعه رسانه ای شد و هم صدایی بی سابقه چین و کشورهای حاشیه خلیج فارس به فاصله یک روز، واکنش تند مقام های ایران را به دنبال داشت.

حاشیه های یک سفر

در بیانیه نخست، رهبری چین بی شکلی نادر و بی سابقه مواضع ادعایی ریاض در ارتباط با فعالیت های منطقه ای تهران را تکرار کرد و از مقام های ایران خواست تا در راستای خروج از بن بست هسته ای حاکم با نهاد ناظر هسته ای همکاری داشته باشند. بیانیه نخست با واکنش تند مقام های ایران روبرو شد تا جایی که محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر ریاست جمهوری با انتشار پیامی در توئیتر چین را مخاطب قرار داد و به تلاش های ایران برای مقابله با تروریست های داعش و القاعده در سوریه اشاره کرد. با این همه حاشیه های این سفر به بیانیه نخست ختم نشد، شنبه  چین در اقدامی نادر هم صدا با کشورهای حاشیه خلیج فارس بیانیه مشترک دیگری را صادر کرد و به شکلی ضمنی مقوله ماکیت ایران بر جزایر سه گانه را پیش کشید و خواهان حل و فصل مناقشه ادعایی از سوی دولت های خلیج فارس شد.

 موضع گیری رئیس جمهوری چین طبیعتا گمانه زنی های بسیاری را در باب موضع گیری های اخیر چین در ارتباط با تهران به دنبال داشت تا جایی که برخی از تحلیلگران مدعی شدند که پکن در راستای منافع اقتصادی و ژئوپلتیکی اش ترجیح داده تا این بار در زمین رقبا بازی کند. اما گروهی دیگر چنین نگرشی را مضیق می دانند و بر این باورند که باید رویکرد تازه پکن در ارتباط با تهران را در سطحی وسیع تر مورد بررسی قرار داد.اکوایران به بهانه سفر رئیس جمهوری چین به عربستان و همچنین دو بیانیه ادعایی منتشر شده با محمد بیات، کارشناس مسائل خاورمیانه گفتگو داشت.

خیز ریاض برای بازی در زمین شرق و غرب

محمد بیات در باب هدف اصلی شی جین پینگ برای سفر به عربستان، میزبانی که فارغ از رایزنی ها در بغداد برای تنش زدایی کماکان رقیب منطقه ای تهران قلمداد می شود ضمن اشاره به این حقیقت که سفر شی به عربستان در شرایطی که غرب درگیر بحران حاصل از جنگ در اوکراین و ساز و کار تعریف شده در باب میزان تولید نفت در اوپک پلاس است، بسیار با اهمیت است، گفت: در شرایط کنونی عربستان به عنوان متحد سنتی ایالات محده برخلاف گذشته تلاش دارد تا در عرصه سیاست خارجی اش بر سیاست چند بعدی متمرکز شود.

به باور این تحلیلگر مسائل منطقه، این رویکرد از زمانی که محمد بن سلمان، ولیعهد ریاض قدرت حقیقی را عهده داشته در اولویت قرار گرفت بدین معنا که ولیعهد تلاش کرد تا به شکلی همزمان به سوی گسترش متوازن سازی روابط این بازیگر با چین و روسیه و همزمان با ایالات متحده حرکت کند. بالاخص آن که در ده سال گذشته حجم روابط دیپلماتیک جهان عرب با چین به میزان 300 میلیارد دلار برآورد شده که 200 میلیارد از آن مرتبط با تعاملات تجاری میان ریاض و پکن بوده است.

پیامدهای برهم زدن نظم سنتی

بیات در ادامه افزود: میزبانی عربستان از رهبری چین یک پیام مهم داشت و آن تکیه ریاض بر سیاست موازنه مثبت برای آن است که در نظم جدید جهانی بتواند روابطش را با قدرت های برتر حفظ کند؛ بالاخص چین و روسیه؛ دو بازیگری که تلاش دارند تا هم به لحاظ اقتصادی و هم ژئوپلتیکی حوزه یورو اتلانتیک را به چالش بکشند. بیات بر این باور است که امروز علاوه بر عربستان، ترکیه و امارات متحده نیز از رویکرد مشابه ریاض پیروی می کنند تا بدین طریق منافع خود را در چارچوب نظم بیت الملل جدید تامین نمایند.

محمد بیات در پاسخ به سوال دیگر اکو ایران در باب این که نزدیکی عربستان و چین چه پیامی برای تهران دارد نیز گفت، طبیعتا ایران به واسطه آن که در عرصه سیاست خارجی نگاه به شرق را در اولویت های خود تعریف کرده و با بر هم زدن توازن سنتی سیاسی، یعنی دور شدن از غرب و نزدیکی به شرق و قرار گرفتن در اتحادهایی که توسط چین و روسیه، تعریف شده اند،تخم مرغ هایش را در یک سبد قرار داده است.بیات می گوید که چنین رویکردی با لحاظ کردن این اصل که هر بازیگری منافع خود را در اولویت قرار می دهد، می تواند نشان از خطای محاسباتی ایران داشته باشد.

بیات در ادامه در ارتباط با چرایی نزدیکی چین به عربستان در شرایط کنونی با اشاره به دو گزاره اقتصاد و ژئوپلتیک گفت به لحاظ  اقتصادی حجم معاملات اقتصادی چین و عربستان از مرز 100 میلیارد دلار عبور کرده در حالی که حجم معاملات تهران و و پکن از 40 میلیارد دلار به میزان 14 میلیارد دلار کاهش یافته است. از منظری دیگر روابط اقتصادی و نظامی پکن و ریاض موجب شده تا پکن سیاست بی طرفی اش را کنار گذاشته و به عربتسان و امارات متحده عربی نزدیک تر شود.

چرایی موضع گیری بی سابقه اژدهای نفت خوار

این تحلیلگر درباره نحوه رویارویی ایران با موضع اخیر چین، سیاست خارجی دستگاه دیپلماسی کشورمان را مورد بحث قرار داد و در این باره گفت طبیعتا بر هم زدن توازن سنتی حاکم ، یعنی دور شدن از غرب و در اولویت قرار دادن نگاه بر شرق، موجب گشته تا ایران در بازه زمانی حاکم هم از جانب غرب به واسطه تحریم ها تحت فشار قرار بگیرد و هم در اولویت اصلی کشورهای شرق بالاخص چین تعریف نشده باشد. او با اشاره به دو مقوله جاده و کمربند چینی و نیاز پکن به نفت عربستان تاکید داشت که این دو مقوله فرصتی را در اختیارعربستان حتی امارات و ترکیه قرار داده تا بتوانند با چین تعامل های نزدیکی داشته باشند.

بیات همچنین در پاسخ به سوال اکو ایران مبنی بر هم صدایی بی سابقه چین با عربستان و شورای همکاری خلیج فارس نیز گفت که امروز عصر تازه ای در خاورمیانه عربی تعریف شده است. این رخداد می تواند ماحصل کم رنگ شدن سیاست سنتی بی طرفانه چین باشد. بیات در باب بیانیه بی سابقه و پر حاشیه ای که چین با شورای همکاری خلیج فارس در باب جزایر سه گانه  منتشر کرده نیز با اشاره به طرح جاده و کمربند و نیاز پکن برای دسترسی به بنادر استراتژیک از خلیج فارس تا  شاخ آفریقا بر این مقوله تاکید کرد که نیاز به بنادر امارات برای اجرایی کردن طرحی که چین به شکلی گسترده برای اجرایی کردنش سرمایه گذاری کرده در کنار توافق های سیاسی و اقتصادی و نیاز به بازارهای انرژی موجب گشته تا چین؛ بازیگری که از آن تحت عنوان اژدهای نفت خوار نیز یاد می شود، با شورای همکاری خلیج فارس هم صدا شود و در باب جزایر سه گانه چنین ادعایی را مطرح کند.