پیام تغییر وزن در سبد خانوارها/ مردم گرفتار در زیرزمین مازلو

به گزارش اکوایران، مرکز آمار در تازه‌ترین گزارش خود از تورم، از یک تغییر اساسی رونمایی کرد که حاکی از تغییر وضعیت تامل‌برانگیز مصرفی خانوارها است.

مرکز آمار ایران در گزارشی که از تورم فروردین 1402 منتشر کرده، خبر از تغییر ضریب اهمیت کالاها و خدمات مصرفی خانوارهای کشور در محاسبه نرخ تورم داده است.

تغییر رویه مصرفی مردم طی سال‌های اخیر که در تغییر ضریب اهمیت کالاها و خدمات مصرفی آنها نمایان شده نشان می‌دهد پای خانوارها در کف هرم مازلو گیر کرده است.

هرم سلسله مراتبی مازلو یک مدل پنج لایه از نیازهای انسانی است، این هرم از پایین به بالا شامل نیاز‌هایی با عنوان فیزیولوژیک (غذا و پوشاک)، ایمنی (امنیت شغلی)، عشق و تعلق (دوستی)، احترام و عزت و شکوفایی است.

بررسی تغییرات ضریب اهمیت کالاها و خدمات در سبد مصرفی خانوار در سال پایه جدید (1400) نشان می‌دهد اهمیت نیازهای زیستی که در طبقه اول هرم مازلو قرار دارد نسبت به دیگر نیازهای خانوار افزایش یافته و حتی بخشی از این طبقه که پوشاک است از سوی خانوارها نادیده گرفته شده تا نیازهای بخش خوراکی و پناهگاه مرتفع شود.

ضریب اهمیت کالاها و خدمات مصرفی خانوار در سال پایه جدید در بخش خوراکی‌ها و مسکن بیش از دیگر بخش‌ها افزایش داشته و در مقابل ضریب اهمیت گروه‌های دیگری همچون آموزش، تفریح، ارتباطات، پوشاک و حتی بهداشت و درمان کاهش داشته است.

به عبارت دیگر رفتار مصرفی خانوارها طی سال‌های اخیر بر این مبنا بوده که از نیازهای آموزشی، بهداشتی، تفریحی و حتی پوشاک دست کشیده‌اند که نیازهای خوراکی خود را برآورده کنند.

طبق داده های مرکز آمار، بیشترین افزایش ضریب اهمیت در سبد مصرفی خانوارها به بخش خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها تعلق گرفته که زیر گروه خوراکی و نان و غلات بیش از دیگر بخش‌ها بوده است.

ضریب اهمیت گروه خوراکی و آشامیدنی در سال پایه جدید به میزان 2.18 واحد درصد افزایش پیدا کرده است. گروه مسکن با افزایش ضریب اهمیت 0.61 واحد درصدی در رتبه بعدی قرار دارد. از سوی دیگر ضریب اهمیت گروه‌های آموزش، تفریح و فرهنگ و حمل و نقل بیش از دیگر گروه‌ها کاهش پیدا کرده است. ضریب اهمیت بخش اموزش در سبد مصرفی خانوارها در سال پایه جدید به میزان 0.98 واحد درصد کاهش یافته است.

در سال پایه جدید همچنین، ضریب اهمیت گروه تفریح و فرهنگ به میزان0.78 واحد درصد، گروه حمل و نقل معادل 0.48 واحد درصد و گروه تفریح و فرهنگ معادل 0.48 واحد درصد کاهش یافته است.

کاهش ضریب اهمیت یک کالا در سبد مصرفی خانوار در واقع به معنای کاهش وزن محصول در سبد خرید آنها است. به عبارت دیگر، این به معنای کاهش اهمیت و نقش کالای مذکور در مصرف خانوارها در مقایسه با سایر کالاها است.

برای مثال، فرض کنید ضریب اهمیت یک کالای خاص در سال پایه 1395 برابر با 2 بوده و در سال پایه 1400 به 1 کاهش یافته است. این به معنای این است که در سال پایه 1395، هر یک درصد تغییر در قیمت این کالا، باعث 2 درصد تغییر در شاخص قیمت‌ها (تورم) می‌شد. اما در سال پایه 1400، هر یک درصد تغییر در قیمت این کالا، تنها یک درصد تغییر در شاخص قیمت‌ها را ایجاد خواهد کرد. بنابراین، کاهش ضریب اهمیت یک کالای مصرفی خانوار در محاسبه تورم به معنای کاهش تأثیر آن در شاخص قیمت‌ها است و نشان می‌دهد که این کالا در مقایسه با سایر کالاها، در مصرف خانوارها کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.