به گزارش اکوایران، در حالی که تنش‌ها در دریای سرخ ادامه دارد و این بحران روز به روز تشدید می‌شود، این ماجرا آزمونی تازه را پیش‌روی بلندپروازی‌های چینی می‌گذارد که خودش را به عنوان اهرم قدرتی در خاورمیانه تبلیغ می‌کند. 

به نوشته نکتار گان در سی‌ان‌ان، تنش‌ها در یکی از مهم‌ترین مسیرهای دریانوردی، تجارت جهانی را دچار مشکل کرده و در چهارمین ماه جنگ غزه، نگرانی‌ها را نسبت به درگیری منطقه‌ای گسترده‌تری شدت بخشیده است. 

تا اینجای کار، تنها واکنش عمومی چین به بحران دریای سرخ به درخواست برای پایان بخشیدن حملات به کشتی‌های غیرنظامی و انتقادی ضمنی نسبت به عملیات‌های نظامی به رهبری ایالات متحده علیه یمن محدود بوده است -که به گفتۀ تحلیل‌گران نسبت به ادعاهای پکن چیز خاصی نیستند.

به عقیده مردخای چازیزا، کارشناس مسائل چین و خاورمیانه: «واکنش محتاطانه یا مرددانۀ چین، سایه‌ای سنگین بر بلندپروازی‌هایش برای تبدیل شدن به یک قدرت جهانی می‌اندازد.»

از آنجا که پکن هیچ علاقه‌ای به دخالت مستقیم در بحران نشان نمی‌دهد، ایالات متحده کوشیده است چین را به این وا دارد که ایران را تحت فشار بگذارد تا با استفاده از نفوذش بر حوثی‌ها، حملات را متوقف کند.

مسائل بسیاری متوجه چین، بزرگ‌ترین کشور تجاری جهان، است. اکثر صادرات چین به اروپا از دریای سرخ می‌گذرد و ده‌ها میلیون تن نفت و مواد معدنی هم از آنجا می‌گذرند تا به بنادر چین برسند.

این مسئله چالشی دیپلماتیک را هم پیش روی رهبر چین، شی جین‌پینگ، می‌گذارد که در سال‌های اخیر تعهد کرده است به عنوان جایگزینی برای نظم امنیتی با محوریت غرب، «با استفاده از حکمت چینی صلح و آرامش را به خاورمیانه بیاورد.»

واکنش چین

در اواسط نوامبر بود که حوثی‌های یمن شلیک موشک و پهپاد به کشتی‌های [مرتبط با اسرائیل] در دریای سرخ را آغاز کردند و گفتند این کار را از سر همبستگی با فلسطینیان انجام می‌دهند. 

تا چند هفته واکنش عمومی چین به شکل قابل توجهی سکوت بوده است. این کشور نه حوثی‌ها را محکوم کرد و نه کشتی‌های جنگی‌اش به درخواست‌های کمک کشتی‌های نزدیک تحت حمله هم پاسخی داده‌اند. 

چین همچنین ائتلاف بین المللی به رهبری ایالات متحده برای حفاظت از کشتی‌های باری دریای سرخ را هم رد کرد، حتی با اینکه نیروی دریایی ارتش آزادی‌بخش خلق نیروی ویژۀ ضد دزدان دریایی دارد که در خلیج عدن دریانوردی می‌کنند و در آن نزدیکی در جیبوتی یک پایگاه حمایتی دارد. 

اخیراً، در حالی که ایالات متحده و بریتانیا حملاتشان را علیه اهداف حوثی‌ها در یمن آغاز کرده‌اند، پکن بیشتر دربارۀ تنش‌ها ابراز نگرانی می‌کند.

این کشور خواهان پایان بخشیدن به حملات علیه کشتی‌های غیرنظامی شده و «طرفین مربوطه را به پرهیز از بنزین ریختن روی آتش» تشویق کرد و اشاره کرد شورای امنیت سازمان ملل هرگز به هیچ کشوری اجازه نداده است در یمن از زور استفاده کند.

مسئولان چینی پیوسته تأکید کرده‌اند که بحران دریای سرخ، «سرریز» درگیری در غزه است و از همین رو خواهان آتش‌بس فوری در غزه شده‌اند. 

از آغاز جنگ غزه، چین قصد داشته خودش را مدافع کشورهای جنوب‌جهانی و جایگزینی برای قدرت آمریکا نشان دهد و ضمن دفاع از آرمان فلسطین، از اسرائیل و ایالات متحده بابت بحران انسانی در غزه انتقاد کرده است.

بی‌میلی پکن برای ورود به بحران دریای سرخ نشان دهندۀ این محاسبات ژئوپلیتیک است.  

چازیزا گفت «چین هیچ علاقه‌ای برای پیوستن به ائتلاف غربی به رهبری ایالات متحده ندارد؛ چنین عملی موضع ایالات متحده را به عنوان یک هژمون منطقه‌ای تقویت و موضع چین در منطقه را تضعیف می‌کند.»

شنبه، یکی از مسئولان ارشد کاخ سفید به خبرنگاران گفت جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده، طی دیداری در بانگکوک با وزیر امور خارجۀ چین، وانگ یی، پکن را تشویق کرد از با استفاده از «اهرم فشار قابل توجه‌اش بر ایران» مانع حملات شود. او گفت: «این نخستین باری نیست که از چین خواسته‌ایم نقش سازنده‌ای ایفا کند. پکن می‌گوید این مسئله را با ایرانی‌ها طرح می‌کند و فکر می‌کنم بازتابش را در گزارش‌های خبری دیده‌اید. اما پیش از اینکه نظر بیشتری در این باره بدهیم، منتظر می‌مانیم تا نتایج را ببینیم -یا شاید فکر می‌کنیم دارند این مسئله را طرح می‌کنند.»

جمعه، رویترز به نقل از مقامات ایرانی ادعا کرد که طی چند جلسۀ اخیر، مسئولان چینی از همتایان ایرانی‌شان خواسته‌اند در مهار حوثی‌ها یا خطرات متوجه روابط تجاری با پکن کمک کنند.

در گزارشی که دولت چین از دیدار میان وانگ و سالیوان منتشر کرده، اثری از دریای سرخ نیست. 

در همین حال، هفتۀ گذشته وزیر امور خارجۀ چین گفت کشورش «از روز اول مشغول تنش‌زدایی از وضعیت» بوده و «با طرفین گوناگون در ارتباط بوده و فعالانه کار کرده تا تنش‌ها در دریای سرخ از بین بروند.»

تحت فشار

اگرچه حوثی‌ها گفته‌اند کشتی‌های چینی یا روسی را هدف قرار نمی‌دهند، این بحران منافع چین را هم تهدید کرده است. 

بر اساس داده‌های کوهن+نایجل، یک شرکت لجستیک مستقر در سوئیس، غول‌های حکومتی کشتی‌رانی چین هم مانند بسیاری از شرکت‌های کشتی‌رانی جهانی بسیاری از کشتی‌هایشان را از دریای سرخ به سوی مسیرهای بسیار طولانی‌تری دور دماغۀ امید نیک هدایت کرده‌اند. چنین مسیرهای انحرافی به صورت عادی بیش از ده روز به مسیر اضافه می‌کنند و ضمن ایجاد تأخیر در تحویل بارها، هزینۀ باربری را هم به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهند. 

فلکسپورت، شرکت لجستیک جهانی مستقر در سان فرانسیسکو، می‌گوید از لحاظ تاریخی 90 درصد محموله‌های ارسالی چین به اروپا از دریای سرخ می‌گذشت اما حالا 90 درصد آنها از مسیر انحرافی اطراف آفریقا حرکت می‌کند.

به گفتۀ شانگهای شیپینگ اکسچنج، به دلیل این اختلال‌ها، نرخ حمل و نقل دریایی از شانگهای به اروپا بین نوامبر تا ژانویه بیش از 300 درصد افزایش داشته است -امری که چالش بزرگی را پیش روی صادرکنندگان چینی می‌گذارد که فارغ از این ماجرا اقتصاد کشورشان در حال افت است. 

شاید همکاران منطقه‌ای چین هم به این کشور فشار بیاورند که دست به اقدامی بزند.

جاناتان فولتن، یکی از اعضای ارشد شورای آتلانتیک، گفت بی‌عملی چین باعث تضعیف اعتبارش در میان بازیگران منطقه‌ای شد. او گفت «اینکه چین خود را درگیر این ماجرا نمی‌کند، با این تصور که چین یک قدرت فرامنطقه‌ای در حال ظهور است جور درنمی‌آید.»

اختلال در تجارت، به جیب همه آسیب می‌رساند. به دلیل افت رفت و آمد از کانال سوئز در شمال دریای سرخ، مصر روزانه میلیون‌ها دلار پول از دست می‌دهد. فولتن گفت عربستان سعودی که پس از نه سال جنگ با یمن در میانۀ گفت‌وگوهای صلح با حوثی‌هاست، «نمی‌تواند مستقیماً کاری کند وگرنه به هدف آنها تبدیل می‌شود و از همین رو از دیگران می‌خواهد کاری کنند.»

این مسئله چین را در موقعیت حساسی قرار می‌دهد: باید تعادل حساسی را میان ایران، یک متحد ضد ایالات متحده، و کشورهای خلیج {فارس} به وجود بیاورد که شرکای اقتصادی مهم‌تر چین در منطقه‌اند.

بلندپروازی‌های جهانی

سال گذشته، پکن توافقی تاریخی میان عربستان سعودی و ایران به وجود آورد که رقبای منطقه‌ای قدیمی همدیگرند اما به گفتۀ تحلیلگران، مدیریت تنش‌ها در دریای سرخ، مأموریت دشوارتری است. 

فولتن گفت «بسیاری می‌گفتند چین دارد به یک بازیگر بزرگ دیپلماتیک، سیاسی و امنیتی تبدیل می‌شود.» اما از آغاز جنگ غزه به این سو، «واقعاً معلوم شده است که رویکرد چین به منطقه تا حد زیادی معطوف به منافع اقتصادی است و واقعاً تمایل یا ظرفیت این را ندارد که نقش قابل توجه‌تری در دیگر حوزه‌ها بازی کند.»

در دهۀ گذشته، چین بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران بوده است و خریدار 90 درصد از صادرات نفت ایران است. اما اینکه این مسئله به چه میزان از نفوذ تبدیل شود، آزمونِ سرمایۀ سیاسی پکن است. 

ویلیام فیگاروا، استاد دانشگاه گرونیگن هلند، گفت «واقعیت این است که چین نفوذ محدودی برای تأثیر واقعی بر رفتار ایران دارد.» به گفته او: «سرمایه‌گذاری چین در ایران نسبتاً کم است و سیاست و لجستیک تعطیلی کامل تجارت نفت پیچیده خواهد بود. این حرف به این معنی نیست که چین نمی‌تواند واقعاً قراردادی را کنسل کند یا واردات نفتش را کاهش دهد تا ایران را مجازات کند و چنین هم نخواهد کرد اما به این معنی است که بعید است چنین اتفاقی بیفتد مگر اینکه کشتی‌های چینی علناً هدف قرار بگیرند یا افزایش تنش‌ها افزایش یابد.» 

تشدید درگیری در خاورمیانه سؤالاتی را دربارۀ ابتکار امنیت جهانی شی به وجود آورده است، ابتکاری که پکن از آن به عنوان «راه‌حل‌ها و حکمت چینی برای حل چالش‌های امنیتی» یاد کرده است. 

این ابتکار شی که در سال 2022 آغاز شد، از مجموعه‌ای از اصول سیاست خارجی چین دفاع می‌کند، از جمله «حل نزاع‌ها از طریق توسعه و حذف بستر ناامنی.»

فولتن گفت «ابتکار امنیت جهانی شی بسیار هنجار مدار است، این ایده است که ارائۀ راه حل‌های اقتصادی برای مشکلات امنیتی، این مشکلات را متحول خواهد کرد.»

دولت‌های محلی که توسعۀ اقتصادی و سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم بیشتری می‌خواستند، از این مفهوم استقبال کردند. و برای مدتی، ظاهراً اوضاع طبق روال حرکت می‌کرد.

در ماه اوت، وانگ، دیپلمات ارشد چین، اعلام کرد که با کمک چین «موجی از مصالحه‌ها» در خاورمیانه اتفاق خواهد افتاد. اما هنوز یک ماه نشده بود که این روایت نابود شد، هنگامی که حماس به اسرائیل حمله کرد و منطقه وارد درگیری تازه‌ای شد.

فولتن گفت «می‌بینید که از آن زمان به بعد چه اتفاقی افتاده است، وقتی تهدیدهای امنیتی واقعی وجود داشته باشد، مسائل هنجاری عادی دیگر به حساب نمی‌آیند. نیازمند راه حل‌های واقعی و سخت هستند.»