دانشگاه روی موج اخراج؛ حکایت اساتید رانده‌شده

به گزارش اکوایران، دو سال از عمر دولت رئیسی می‌گذرد و در این بازه زمانی و بویژه در یک سال اخیر، اساتید زیادی بودند که از دانشگاه اخراج شدند یا به نحوی با آنها قطع همکاری شده است.

با این حال، مرتضی فرخی - معاون حقوقی و امور مجلس وزیر علوم - بهمن سال گذشته درباره این موضوع گفته بود که «اگر مواردی از اخراج اساتید مطرح می‌شود، دلیل آن ناتوانی علمی و عدم دریافت‌ پایه‌ها در زمان مقرر است. بر مبنای آئین‌نامه استخدامی اعضای هیأت علمی، اگر استادی با رکود مواجه شود دانشگاه موظف است که فرصت مقتضی به او بدهد و سپس در صورت تداوم رکود علمی استاد با وی قطع همکاری کند.»

اخیرا مهدی خویی - عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی و استاد جامعه‌شناسی این دانشگاه - از اخراج خود خبر داد. او در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر) نوشت: «من مهدی خویی، معلم جامعه‌شناسی در‌ دانشگاه علامه که به کسی باجی نداد و خدایش می‌داند که خود را تنها و فقط به مردم و دانشجو متعهد می‌دید، بعد از ۷ سال تدریس، نامه‌ قطع همکاری (اخراج) گرفته‌ام و از خانه‌‌ام یعنی دانشگاه در حال رانده‌شدن هستم و مستأصلم که از این ظلم، شکایت به کجا برم.»

اما خویی تنها استادی نیست که در ماه‌های اخیر با حکم اخراج مواجه شده است. پیش از او نیز محمدمهدی لطفی هروی - استاد اقتصاد - از دانشکده مدیریت دانشگاه امیرکبیر، محمد فاضلی از دانشگاه شهید بهشتی و چند نفر دیگر به طرق مختلف از محیط آموزش و دانشگاه جدا شدند.

جذب نیروهای مخفیانه در دانشگاه‌ها؟

در همین روزهایی که چنین خبرهایی از دانشگاه شنیده می‌شود، علی شریفی زارچی - استاد دانشگاه صنعتی شریف - که خود نیز از جمله رانده‌شده‌های روزهای اخیر دانشگاه است، در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر) از انتشار سندی در گروه‌های دانشگاهی گفت که نشان می‌داد دولت رئیسی فرآیند جذب 15 هزار عضو هیأت علمی را به‌صورت سهمیه‌ای، فوری و خارج از چارچوب علمی موجود دانشگاه‌ها، آغاز کرده است.

در پی این ادعا، محسن رنانی - استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان - نامه سرگشاده‌ای به وزیر علوم نوشت و ضمن اینکه از آن به عنوان «کودتا علیه نهاد علم» توصیف کرد، نوشت: «چنین راهی بر شاخ نشستن و بن بریدن است.»

او خطاب به وزیر علوم نوشته بود: «برخورد حذفی نهاد قدرت با نهاد علم مثل این است که بیماری گمان کند اگر داروی تلخ را، به جرم آن‌که تلخ است، از شیشه بیرون بریزد و آن را با شربتی شیرین پر کند، شفا می‌یابد. باور کنید بیماری، سخت‌تر و لاعلاج‌تر می‌شود. فقط یادآوری می‌کنم که تمام بحران‌هایی که اکنون نظام سیاسی در حوزه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی با آن روبه‌روست ناشی از این است که در این چهار دهه، نهاد قدرت، نهاد علم را یا نادیده گرفته یا منکوب و سرکوب کرده است! به مصلحت نهاد قدرت است که به جنگ حقیقت نرود و از تحقیر و تضعیف نهاد علم دست بردارد.»

چند روز بعد، ادعای مطرح‌شده از سوی شریفی زارچی درباره جذب تعدادی هیات علمی به صورت مخفیانه و خارج از روند قانونی در دانشگاه‌ها، توسط علی شمسی‌پور - سخنگوی وزارت علوم - تکذیب شد. او در توئیتر نوشت: «فرایند قانونی موجود برای جذب اعضای هیات علمی در دانشگاه‌ها، مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است و این فرایند توسط هیات‌های اجرایی جذب دانشگاه‌ها و با فراخوان سراسری انجام می‌شود. هیچ راهکار دیگری برای جذب هیات علمی در دانشگاه‌ها وجود ندارد و این موضوع را تمامی اعضای هیات علمی می‌دانند. بر این اساس هیچ فرایند مخفیانه برای جذب هیات علمی در دانشگاه‌ها وجود ندارد و نخواهد داشت.»

قطع صدای مخالفان؟

هرچند پیش‌تر بهانه‌های آموزشی و علمی را برای قطع همکاری اساتید بیان می‌کردند، اما این‌بار دولت صریح‌تر اعلام موضع کرد که واکنش‌های زیادی را در پی داشت. وزارت کشور به موضوع اتفاقات اخیر دانشگاه‌ها و خبرهای مربوط به اخراج، تعلیق یا قطع همکاری با برخی اساتید، واکنش نشان داد و در بیانیه‌ای از اقدام وزارت علوم حمایت کرد؛ بیانه و موضعی که بی‌انتقاد نماند و خیلی‌ها پرسیدند که اساساً وزارت کشور چه مسئولیتی در قبال دانشگاه دارد که به‌جای وزارت علوم پاسخ می‌دهد؟ برخی هم از ورود وزارت کشور به این ماجرا، تحت عنوان تأییدی بر سیاسی شدن محیط دانشگاه در دولت سیزدهم یاد کردند.

کمی بعد، ابراهیم رئیسی - رئیس دولت سیزدهم - در  نشست خبری خود، در واکنش به اخراج اساتید که در روزهای اخیر گسترش یافته و انتقادات زیادی را به دنبال داشته است، عملا از این اقدام حمایت کرد و گفت: «در جریان اغتشاشات پارسال افرادی از دانشگاهیان دچار غفلت شدند که حتما باید آن‌ها را آگاه کرد. با الهام از عفو عمومی رهبر انقلاب، نسبت به دانشگاهیانی که مرتکب خطایی شدند هم این عفو را اعمال کردیم.»

وی افزود: «اگر افراد محدودی خواستند نظم دانشگاه را برهم بزنند، خود دانشگاه باید مقابله کند. در چند روز گذشته هم برای من از تخلف افرادی که خطایی کردند و با آن‌ها در کمیتهٔ انضباطی برخورد شده گزارشاتی آمده است.»

با وجود حمایت دولت سیزدهم از اخراج اساتید و مهر تأیید بر این اقدام، محمود کمره‌ای - معاون آموزشی دانشگاه تهران - با تاکید بر اینکه این دانشگاه استاد اخراجی ندارد، گفت: «ممکن است فردی به دلایل شخصی از ادامه همکاری با دانشگاه استعفا کند اما موردی مبنی بر اینکه ما فردی را به دلایلی اخراج کنیم یا خاتمه کار وی را اعلام کرده باشیم، نداریم.»

در راستای انتقادها از برخوردهای اخیر، حسن روحانی - رئیس دولت‌های یازدهم و دوازدهم - گفت: «دانشگاه در آن سال‌ها احساس امید کرد. با تلاش دولت و وزیران علوم، داستان دانشجویان ستاره‌دار بسته شد. حتی مهاجرت معکوس نخبگان از خارج کشور به داخل آغاز شد. من امیدوارم آنچه امروز درباره استادان دانشگاه و دانشجویان شنیده می‌شود هم با تدبیر دلسوزان نظام حل شود. محروم کردن دانشگاه‌ها از اساتید برجسته ظلم به علم و کشور است و ناامیدی دانشگاهیان به مصلحت کشور و نظام نیست.»

به نظر می‌رسد دولت سیزدهم اگرچه در ظاهر از شنیدن انتقادات اعلام حمایت می‌کند، اما با توجه به روند اخراج اساتید، گویا به طور جدی درصدد قطع کردن صدای مخالفان خود برآمده است و حالا دیگر این مساله را هم کتمان نمی‌کند.