به گزارش اکوایران، هفته گذشته، در بحبوحه مناقشات میان غرب و روسیه بر سر بحران اوکراین و ادامه مذاکرات بر سر احیای برجام در شهر وین، رئوسای جمهور ایران و روسیه در کاخ کرملین با یکدیگر دیدار کردند. به همین بهانه جیمز دورسی، تحلیلگر مسائل بین المللی با انتشار یادداشتی در پایگاه تحلیلی رسپانسیبل استیت‌کرفت با عنوان «بحران اوکراین می تواند یک برنده غیرقابل‌انتظار در پی داشته باشد: ایران» استدلال می‌کند در صورت ادامه وضعیت کنونی، شاید بتوان ایران را پیروز غیرقابل انتظار بحران‌های در پیش رو دانست.

پیروز نامنتظره

به طور بالقوه می‌توان ایران را به عنوان برنده ناخواسته در تشدید بحران اوکراین محسوب کرد: این در شرایطی است که نیروهای نظامی روسی از مرز اوکراین عبور کنند و مذاکرات احیای برجام در شهر وین با شکست مواجه شود.

اعمال تحریم‌های سخت‌گیرانه آمریکا و اروپا در واکنش به تهاجم احتمالی روسیه به اوکراین، احتمالاً روسیه را به نادیده گرفتن بیش‌تر پیامدهای نقض تحریم‌های آمریکا در معاملاتش با ایران سوق می‌دهد.

به همین ترتیب، شکست مذاکرات ایران و قدرت‌های بزرگ برای احیای توافقی که برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی را تحت کنترل درآورد، ایران را به منظور کاستن از اثرات تحریم‌های آمریکا. به روسیه و چین نزدیک‌تر خواهد کرد.

زمانِ رو به اتمام

مقامات آمریکایی و اروپایی هشدار داده‌اند که زمان برای احیای توافقی که ایالات متحده در سال 2018 در دوران زمامداری دونالد ترامپ از آن خارج شد، رو به اتمام است. آن‌ها مدعیند که فاصله ایران تا گریز هسته‌ای به تنها چند هفته رسیده است. به ادعای آن‌ها، این بدان معناست که توافق جدیدی باید مورد مذاکره قرار گیرد –امری که ایران بارها آن را رد کرده است.

3

بدون شک، در جریان دیدار رئوسای جمهور دو کشور طی هفته گذشته، این مسئله در پسِ ذهن هر دو طرف بود -این اولین دیدار سران روسیه و ایران در پنج سال گذشته بود. در این شرایط، مطمئنا در زمینه‌هایی چون تجارت، انرژی و فروش تسلیحات روسی، با وجود پا بر جا ماندن تحریم‌های ایران و تحریم‌های سخت‌گیرانه تازه اعمال شده آمریکا علیه روسیه، همکاری‌های جدیدتری شکل خواهد گرفت.

پیچیدگی مدیریت روابط منطقه‌ای

اما این بدان معنا نیست که این مسیری کاملا هموار خواهد بود. پوتین باید به موازات روابطش با ایران، به مدیریت روابط روسیه با عربستان سعودی و امارات متحده عربی بپردازد.

حتی فارغ از متغییرهایی مانند بحران اوکراین و مذاکرات وین، با ادامه جنگ هفت‌ساله در یمن و حملات اخیر حوثی‌ها علیه امارات، کار مدیریت روابط منطقه‌ای برای روسیه، هم‌چون برای چین، پیچیده‌تر شده است. حوثی‌ها در حالی اهدافی در امارات را مورد حمله قرار دادند که نیروی دریایی روسیه، چین و ایران مشغول برگزاری سومین رزمایش مشترک خود از سال 2019 در شمال اقیانوس هند  بودند.

متنوع‌سازی روابط با قدرت‌ها؛ نه قابل اعتمادتر و نه متعهدتر

لغزش ایالات متحده در مورد تعهدات خود در قبال امنیت منطقه، کشورهای حوزه خلیج فارس مانند عربستان سعودی و امارات را متقاعد کرده که تخم‌مرغ‌هایشان را تنها در یک سبد قرار ندهند و ماهیت روابط خود را با قدرت‌های بزرگ خارجی متنوع کنند.

با این حال،  روسیه و احتمالا چین -که دیگر چندان نگران پیامدهای نقض تحریم‌های آمریکا علیه ایران نیستند- در مقام دو رقیب آمریکا ممکن است در تامین امنیت خلیج فارس برای ریاض چندان قابل اعتمادتر یا متعهدتر نباشند. تاکنون، نه روسیه و نه چین علاقه‌ای برای ورود به منطقه مورد نفوذ آمریکا از خود نشان نداده‌اند. اگر روسیه احساس کند که تحریم‌های آمریکا دیگر مانعی بر سر راه تجارت با ایران نیست، این امر عربستان و امارات را با گزینه‌های خوب کمی روبرو می‌کند.

شکستن دیوار انزوا

اعتقاد بر این است که روسیه خواهان موفقیت مذاکرات وین است، اما در عین حال از خواسته‌های ایران مبنی بر دریافت تضمین عدم خروج ایالات متحده از توافق احتمالی حمایت کرده است. در پس زمینه مذاکرات پیرامون توافقنامه همکاری بیست‌ساله پیشنهادی بین دو کشور، به نظر می‌رسد روسیه می‌خواهد در مورد توافقنامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا مذاکره کند که ارمنستان، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان در کنار روسیه اعضای آن را تشکیل می‌دهند.

1

ایران توافقنامه همکاری بیست‌وپنج‌ساله مشابهی را با چین امضا کرده که در بهترین حالت به نظر می‌رسد هم‌چون یک برنامه اقدام در حال اجراست. مانند مورد چین، به نظر می رسد پیش نویس توافق با روسیه بیش‌تر حاصل ابتکارعمل ایران بوده است. این نشان می‌دهد که ایران کم‌تر از آنچه ایالات متحده می‌خواهد منزوی شده و تاثیر تحریم‌های آمریکا قابل کاهش دادن است.

افزایش مبادلات

گمانه زنی‌های رسانه‌ای حاکی از این است که روسیه مایل است تا 10 میلیارد دلار تسلیحات از جمله جنگنده‌های سوخو-35  و سیستم‌های دفاع ضد موشکی اس-400 به ایران بفروشد. اما عربستان سعودی و امارات فروش این گونه تسلیحات به ایران را برای خود دردسرساز می‌دانند.

2

در همین راستا، مقامات ایرانی، از جمله وزیر دارایی و وزیر نفت از امضای توافق‌نامه‌هایی در جریان سفر مسکو خبر دادند که خط اعتباری 5 میلیارد دلاری روسیه را که سال‌ها متوقف مانده بود احیا می‌کند. به اعتقاد مارک کاتز، پژوهشگر امور بین الملل: «معلوم نیست آیا این پروژه‌های جدیدی هستند یا پروژه‌هایی که قبلاً مورد بحث و توافق قرار گرفته‌اند، مانند پروژه‌ای که لوک اویل در سال 2018 پس از خروج آمریکا از توافق کار بر روی آن متوقف کرد... لوک اویل نگران مجازات‌های آمریکا بود».

سریع تر از توافق با چین

به لحاظ نظری، بحران اوکراین و چشم‌انداز شکست مذاکرات وین می‌تواند به این معنی باشد که یک توافق بلندمدت همکاری روسیه با ایران می‌تواند سریع‌تر از هم‌تای توافق ایرانی-چینی به نتیجه برسد.

مذاکرات ایران با روسیه -که در پیِ بحران اوکراین احتمالا با تحریم‌های شدید ایالات متحده و اروپا مواجه شود-  شاید در موقعیت بازی برابر شکل گیرد، زیرا هر دو طرف، و نه فقط ایران، با اقدامات تنبیهی غرب مواجه هستند.

صادق زیباکلام، تحلیلگر سیاسی مقیم تهران، گفته زمان آن فرا رسیده که حکومت شعار «نه شرقی نه غربی» را کنار بگذارد. شعاری که بر سر در وزارت امور خارجه حک شده است. زیباکلام با بیان اینکه ایران مدت‌هاست به این شعار پایبند نیست، پیشنهاد کرد که این تابلو برداشته و در زیرزمین یکی از روزنامه‌های تندرو تهران بایگانی شود.