سخت‌ترین ماموریت ارتش اسرائیل در غزه؛ شبکه‌هایی پیچیده‌تر از تونل لندن و راهکارهای علمی-تخیلی!

به گزارش اکوایران، پهپاد کوچک ارتش اسرائیل که در داخل یک راهرو بتنی قوسی رها شده بود، چند دقیقه در امتداد تونلی ۳۰۰ متری که به اندازه عبور یک مرد قدبلند ارتفاع داشت، پرواز کرد. در سمت چپ و راست اتاق‌هایی با واحدهای تهویه مطبوع، توالت‌ها و آشپزخانه‌های فعال با آب جاری و همچنین کابل‌های برق و ارتباط و درب ضدانفجاری تعبیه شده بود که رزمنده‌های حماس می‌توانستند از آن شلیک کنند.

به نوشته فایننشال تایمز، تونلی که نیروهای دفاعی اسرائیل مدعی شدند که در ماه گذشته در زیر بیمارستان الشفاء غزه کشف کرده‌اند، قابلیت نظامی قابل توجهی برای حماس بود. اما این تنها بخش کوچکی از شبکه وسیع زیرزمینی حماس است که به گفته مقامات و تحلیلگران، تعیین‌کننده نتیجه راهبردی کارزار اسرائیل علیه این گروه شبه‌نظامی خواهد بود.

تلاش برای حذف رزمنده‌ها و تسلیحات در تونل‌های حماس و تخریب خود شبکه نیز یکی از دلایلی است که ارتش اسرائیل با وجود افزایش فشار بین‌المللی، حملات خود را پس از یک آتش‌بس یک‌هفته‌ای از سر گرفته است.

دَفنی ریچموند باراک، استاد دانشگاه رایشمن اسرائیل و نویسنده کتابی در مورد نبردهای زیرزمینی می‌گوید: «تخریب تونل‌های حماس سخت‌ترین جنبه مأموریت ارتش اسرائیل و از مهم‌ترین آن‌هاست».

تکنیک باستانی

شبکه تونل‌هایی که تخمین زده می‌شود حتی از متروی لندن نیز بزرگ‌تر باشد، به رهبران ارشد و رزمنده‌های حماس این امکان را می‌دهد تا پناه بگیرند. تصور می‌شود که اکثر آن‌ها تقریباً هشت هفته از حمله بی‌امان اسرائیل در زیر زمین جان سالم به در برده‌اند.

این تونل‌ها که از نظارت هواپیماهای بدون سرنشین و بسیاری از دیگر قابلیت‌های اسرائیل از جمله حملات هوایی مصون مانده‌اند، همچنین مکانی هستند که حماس زرادخانه موشک‌های خود و بیش از ۱۳۰ اسیری که جریان حمله ۷ اکتبر خود به اسرائیل برده را نگه می‌دارد.

یکی از مقامات ارشد امنیتی اسرائیل گفت که کلمه «تونل» حق مطلب را در مورد آنچه حماس در غزه ایجاد کرده را ادا نمی‌کند و آن‌ها را باید «شهرهای زیرزمینی» نامید.

یوچوید لیفشیتز، اسیر ۸۵ساله‌ای که توسط حماس در ماه اکتبر آزاد شد، شبکه تونل‌ها را به «تار عنکبوت» تشبیه کرد که با «کیلومترها» راهرو، «سالن‌های بزرگی» به اندازه نگهداری ۲۵ نفر ظرفیت داشت.

تونل‌زنی یک تکنیک باستانی جنگی است. شورشیان یهودی از این روش علیه حکومت روم در ۲۰۰۰ سال پیش استفاده کردند. همان‌طور که جنگجویان ویت کنگ ویتنام نیز با کمک آن توانستند نیروهای آمریکایی را در جنگ ویتنام شکست دهند.

از زمانی که حماس در ۱۶ سال پیش کنترل غزه را به دست گرفت، با نقب‌زنی در زمین ماسه‌سنگ نرم این منطقه، این تکنیک را به سطح جدیدی رساند.

آنتونی کینگ، کارشناس جنگ شهری دانشگاه اکستر گفت: «میدان نبرد مدرن شاهد تلفیق قابلیت‌های باستانی و دیجیتالی است. گاهی اوقات این تکنیک‌های باستانی مانند تونل‌ها هستند که پیروزی می‌آورند و بقیه را شکست دهند.»

ارتش اسرائیل تخریب تونل‌ها را در اولویت خود قرار داده، اما به طور کامل نحوه دستیابی به آن را مشخص نکرده است. اسرائیل تاکنون بیش از ۸۰۰ ورودی را کشف و ۵۰۰تا از آن‌ها را تخریب کرده است. ارتش همچنین توانسته مایل‌ها از این تونل‌ها را ویران کند.

درس‌هایی از گذشته

ارتش اسرائیل، طول این شبکه بیش از ۵۰۰ کیلومتر تخمین زده است.  نیروهای اسرائیلی اکنون بخش اعظمی از شمال غزه، حداقل بالای زمین را تحت کنترل دارند. یکی از افسران به رسانه‌های محلی گفت که با این حال، حتی پس از به دست گرفتن کنترل منطقه، سربازان ارتش اسرائیل همچنان با حملات رزمنده‌های حماس که از تونل‌های پشت سرشان بیرون آمده و سپس عقب‌نشینی می‌کردند، مواجه بودند.

با افزایش تلفات غیرنظامیان فلسطینی، چنین مقاومتی به طولانی‌شدن جنگ، افزایش تلفات نیروهای اسرائیلی و کاهش حمایت بین‌المللی از اسرائیل کمک کرده است.

تونل‌ها نیز به‌خودی‌خود یک تهدید برای اسرائیلی‌ها هستند. ارتش اسرائیل گفت که چهار سرباز آن در ۱۰ نوامبر در ورودی یک تونل در شمال شرقی غزه کشته شدند. یکی از مقامات اسرائیلی گفت: «تونل‌ها یک چالش بزرگ هستند. حماس همچنین چیزهایی مانند تله‌های انفجاری و موانعی برای حرکت در داخل تونل قرار داده که خطر برای نیروهای ما را افزایش می‌دهد».

مقامات اسرائیلی گفته‌اند که حماس از جنگ‌های قبلی درس گرفته است. این تجربیات شامل از بمب‌های ۵ هزار پوندی GBU-28 هدایت‌شونده لیزری سنگرشکن بوده که بنا بر گزارش‌ها، اسرائیل در حمله سال ۲۰۲۱ علیه این گروه و با هدف نابودی «متروی غزه» استفاده کرد. آن عملیات موفقیت محدودی داشت.

یهودا کفیر، مهندس عمران و کاپیتان اسرائیلی نیروی ذخیره ارتش اسرائیل و متخصص جنگ‌های زیرزمینی می‌گوید: «حماس احتمالاً از حملات هوایی ۲۰۲۱ یاد گرفت که حفاری را عمیق‌تر کرده و سیستم تونل‌ها را با بتن مسلح بپوشاند». کفیر افزود: «حماس احتمالاً لایه‌های مختلفی از تونل‌ها را ساخته است. یک سطح دفاعی بالا با تله‌های انفجاری، تونل‌ها بسیار باریک و درب‌های ضدانفجاری و یک سطح «تهاجمی» که عمیق‌تر و گسترده‌تر بوده و چیزهایی مانند مراکز تدارکات، محل زندگی و زرادخانه را در خود جای می‌دهد».

این گروه همچنین تونل‌هایی به مصر ساخته که قاهره به دنبال سرکوب آن‌ها بوده است. از سال ۲۰۱۶، اسرائیل ۳۲۰ میلیون دلار کمک نظامی آمریکا برای توسعه تکنیک‌های ضد تونل خود دریافت کرده است. اسرائیل همچنین دارای سپاهی تخصصی از مهندسان ضدتونل و کماندوهای زیرزمینی است که برای کاوش تونل‌ها و فروریختن آن‌ها مجهز شده‌اند. اما برای حفظ جان سربازان، ارتش اسرائیل بیشتر به سگ‌ها، روبات‌ها و هواپیماهای بدون سرنشین متکی است. یک مقام اسرائیلی گفت: «کابینه در حال بازکردن گلوگاه‌های بوروکراتیک بوده تا منابع بیشتری را برای یافتن راه‌حل صرف کند».

ضدتاکتیک اسرائیل

اولین قدم تعیین موقعیت تونل‌ها است. رادارهای نفوذی زمینی و حسگرهای صوتی می‌توانند نتیجه‌بخش باشند، اگرچه محیط شهری متراکم غزه و آوارهای به جا مانده از بمباران هوایی اسرائیل اثرگذاری آن‌ها را محدود کرده است.

یک تاکتیک ساده‌تر که به «موی بنفش» معروف است، شامل پرتاب نارنجک دودزا به داخل ورودی تونل و سپس، مسدودکردن ورودی است تا ببینند آیا دود از جای دیگری بیرون می‌آید یا خیر.

در مرحله بعد، نوبت به تخریب تونل‌ها می‌رسد. انفجارهای موضعی تنها باعث سقوط تخریب محدود شده که می‌تواند توسط رزمنده‌های حماس تعمیر شده یا دور زده شوند. مهندسان و کارشناسان نظامی می‌گویند که برای تخریب کامل یک تونل، به مواد منفجره در امتداد بخش‌های طولانی گذرگاه‌های زیرزمینی نیاز است.

کفیر گفت که یک روش نیز استفاده از مواد منفجره مایع است که فضای تونل را پر کرده و سپس منفجر می‌شود. او گفت که راه دیگر، سلاح‌های ترموباریک است که با مکش اکسیژن، انفجاری با دمای بالا ایجاد می‌کند که در اطراف موانع جریان پیدا می‌کند. اما این روش‌ها به دلیل دامنه انفجاری بالا، به ویژه در مناطق پرجمعیت، بحث‌برانگیز هستند.

پمپاژ با فشار بالای آب از دریای مدیترانه نیز گزینه دیگری است که طبق گزارش‌ها اسرائیل قبلاً استفاده از آن را آغاز کرده است. ریچموند باراک گفت که مزیت این تکنیک این است که قبلاً در صنعت نفت و گاز مورد استفاده قرار گرفته است. اما او افزود که مشکل سیل این است که نمی‌توان فهمید که حجم آن چقدر خواهد بود. او گفت: میزان آب مورد نیاز به اندازه تونل‌ها و میزان جذب زمین بستگی دارد. در گذشته، استفاده از آب توانسته بود نتیجه بدهد.

احتمال دیگری که برای اسرای باقی‌مانده در تونل‌ها خطر کمتری نسبت به سیل یا انفجار دارد، حفر تونل‌هایی توسط ارتش اسرائیل است که به شبکه تونل حماس وصل شده و به گره‌های کنترل آن نفوذ می‌کند.

کفیر گفت: «اسرائیل نه از بالا، بلکه از پایین به قلب سیستم حماس نفوذ می‌کند. اسرائیلی‌ها به چیزی مانند ماشین‌های حفاری خودکار نیاز دارند که به سمت هدف حفاری می‌کند».

چنین رویکردهای علمی-تخیلی مشکلات و زمان مورد نیاز برای نابودی قلمروی زیرزمینی حماس را برجسته می‌کند. آن‌ها همچنین نشان می‌دهند که چرا برخی از مقامات از این که اسرائیل سال‌ها قبل این کار را انجام نداده، پشیمان هستند.

یک مقام ارشد اطلاعاتی اسرائیل گفت: «زمانی که شبکه تونل حماس کوچک‌تر بود، باید همه آن را نابود می‌کردیم. ما تمام اطلاعات لازم را در اختیار داشتیم».