به گزارش اکوایران، شی جین پینگ، رئیس جمهور چین 10 سال پیش در چنین ماهی در سخنرانی در قزاقستان برای اولین بار طرح «ابتکار کمربند و جاده» را مطرح کرد.

ابتکاری با تنش‌های ژئوپولتیک

به نوشته بلومبرگ، در دهه بعد از آن سرمایه‌گذاری زیرساخت‌های چین در سطح جهانی افزایش یافت. منتقدان اغلب شکایت کرده‌اند که تامین مالی این طرح گران است و هدایت آن نادرست است و با تنش های ژئوپولتیک همراه است.

تا همین اواخر این طرح تنها طرح موجود بود.  اما آیا این موضوع در حال تغییر است؟ در اجلاس گروه 20 در آخر هفته گذشته، رهبران چندین کشور آن چه را که کریدور هند، خاورمیانه، اروپا نامیدند اعلام کردند. ایده ساده است؛ یک راه دریایی از ساحل غربی هند تا خلیج فارس، یک راه ریلی از بنادر خلیج فارس تا بندر شام، و سپس از مدیترانه تا بنادر جنوب اروپا در ایتالیا یا یونان.

درست است که دقیقا مشخص نیست چرا به چنین کریدوری نیاز است. به هر حال کانال سوئز وجود دارد و به ندرت اتفاق می‌افتد که توسط کشتی‌های بزرگ بسته شود.

در حالی که عبور از شبه جزیره عربستان ممکن است برای چند روز باعث صرفه‌جویی شود اما حمل و نقل دریایی معمولا ارزان‌تر است. حتی آن روزهای اضافی هم به شدت به عدم اصطکاک در مرزهای متعددی که کانتینرهای کالا باید از آن‌ها عبور کنند و به روان بودن حمل و نقل در دو بندر اضافی بستگی دارد.

همه چیز درباره اقتصاد است یا ژئوپلتیک؟

با این حال مانند پروژه بزرگ شی، هدف کریدور هند، خاورمیانه، اروپا صرفا اقتصادی نیست. بلکه درباره ژئوپولتیک است. این کریدور قرار است به کشورهای غرب آسیا و هند دلیلی بدهد تا با ایالات متحده و با یکدیگر در ارتباط بمانند.

به عنوان مثال عربستان سعودی، ده سال قبل مبادلات تجاری عربستان با چین و آمریکا به یک اندازه بود، 72 میلیارد دلار در سال. تا سال 2021  تبادلات تجاری با ایالات متحده به 25 میلیلارد دلار در سال رسید در حالی که این عدد با چین به 87 میلیارد دلار در سال رسیده است.

پکن از موقعیت خود به عنوان بزرگترین خریدار نفت از پادشاهی عربستان سعودی استفاده کرده تا رد پای ژئوپولتیک خود را در منطقه بگذارد. اخیرا با کمک به توافقی برای برقراری دوباره روابط دیپلماتیک بین ایران و عربستان.

خروج از پکن با ابزار دهلی

به هر حال اگر چین بزرگترین شریک تجاری عربستان باشد، هند دومین شریک تجاری این کشور است.

بی تردید آمریکا تلاش می‌کند با نزدیک کردن اقتصاد هند و عربستان سعودی مانع از پیشروی بیشتر عربستان در مدار چین و همراهی بقیه کشورهای خلیج فارس با این کشور است.

این کریدور همچنین عربستان را به اسرائیل نزدیک‌تر می‌کند. با وجود این که از نزدیک‌ترین متحد ایالات متحده در این کریدور نامی برده نشده، ایده این کریدور از نشست گروه موسوم به I2U2 (متشکل از اسرائیل، ایالات متحده، هند و امارات) بیرون آمد. بندری که قرار است روزی کالاهای اروپایی در آن بارگیری شوند حیفا است.

سه سال قبل، زمانی که توافقنامه آبراهام امضا شد برآوردهای خوشبینانه از سود تریلیون دلاری این توافق به مشارکت سعودی‌ها بستگی داشت. این اولین قدم در این مسیر است. اظهارات اخیر مقامات سعودی مبتنی بر افزایش سرمایه‌گذاری درخطوط ریلی حالا معنی پیدا می‌کند.

در همین حال هندی‌ها از چشم‌انداز سرازیر شدن پول بیشتر خلیج فارس به بنادر غربی خود خوشحال خواهند شد. شرکت دی پی ورلد امارات قبلا اعلام کرده است 510 میلیون دلار در بندر کاندلا در گجرات سرمایه‌گذاری خواهد کرد.

دور زدن تهران-مسکو یا جایگزین ابتکار پکن؟

آمریکا هم امیدوار است که کریدور هند، خاورمیانه، اروپا به هندی‌ها امکان این را خواهد داد که بر فعالیت خود در غرب آسیا که مستقل از ایران یا روسیه است تمرکز کنند.

پیش از این زیرساخت بزرگ هند در غرب آن چیزی بود که  آن را «کریدور حمل ونقل بین‌المللی شمال-جنوب» می‌نامید که از بندر چابهار تحت مدیریت هند در ایران تا دریای خزر به مسکو و سپس اروپا می‌رفت.

این‌جا یک تفاوت بزرگ با «ابتکار کمربند و جاده» وجود دارد. به نظر می‌رسد تا کنون حتی یک دلار از پول مالیات دهندگان آمریکایی در هیچ یک از این سرمایه‌گذاری‌ها نقش نداشته است.

این سعودی‌ها، اماراتی‌ها، هندی‌ها و اروپایی‌ها هستند که از طریق صندوق 300 میلیارد دلاری گلوبال گیت‌وی احتمالا پول نقد مورد نیاز را فراهم می‌کنند. حتی اگر این کریدور ناموفق باشد ایالات متحده برای پرداخت هزینه تنها نخواهد ماند.

البته این بدان معنا نیست که ایالات متحده نقش محوری ایفا نمی‌کند. نقش آمریکا به عنوان شریک امنیتی اصلی هر طرف دیگر در معامله بسیار مهم است. ما از ساخت زیرساخت‌ها در منطقه‌ای صحبت می‌کنیم که به بیان مختصر، در معرض خطرات ژئوپولتیکی است. این وظیفه واشنگتن است که این ریسک را مدیریت کند  که باید به نوبه خود نفوذ سنتی آمریکا در منطقه را تقویت کند. برای آمریکا این قمار به نظر می‌رسد ارزشش را دارد.