۲۰۲۲ به روایت اکونومیست؛ از جنگ اوکراین تا اعتراضات ایران

به گزارش اکوایران، هفته‌نامه اکونومیست در آستانه سال نو میلادی با طرح جلد مخصوص پایان سال، در سر مقاله این هفته خود به بررسی رویدادهای سال 2022 پرداخته است؛ از حمله روسیه به اوکراین گرفته تا افزایش بی‌سابقه تورم جهانی و اعتراضات در ایران. 

روسیه به اوکراین حمله کرد. بهانه ولادیمیر پوتین برای توجیه این اقدام تجاوزکارانه بی‌دلیل این بود که او می‌خواست از کشوری با رئیس جمهوری یهودی – زلنسکی- نازی‌زدایی کند؛ تهاجمی که آقای پوتین فکر می‌کرد با یک پیروزی سریع و آسان به پایان می‌رسد، اما به طرز شگفت‌انگیزی در انجام آن ناتوان بود.

روسیه نتوانست کی‌یف، پایتخت اوکراین را تصرف کند و وسایل نقلیه و کیت‌هایش درهم شکست. اوکراینی‌ها سخت جنگیدند و مهاجمان را عقب راندند. آمریکا و اروپا اسلحه، پول و اطلاعات اوکراین را تامین کردند. روسیه غیرنظامیان را گلوله‌باران کرد، اسیران را شکنجه کرد، کودکان را ربود و به تهدیدهای پنهانی برای استفاده از سلاح‌های هسته‌ای روی آورد.

حدود 7.8 میلیون پناهنده از اوکراین فرار کردند و 7 میلیون دیگر در داخل، آواره شدند. آمریکا تخمین زد که 100 هزار سرباز از هر طرف در جنگ کشته یا زخمی و 40 هزار غیرنظامی کشته شده‌اند.

با پایان سال، اوکراینی‌ها بسیاری از سرزمین‌هایی را که روسیه به سرقت برده بود، بازپس گرفتند. اما آقای پوتین صدها هزار سرباز دیگر را فراخواند و زیرساخت‌های برق اوکراین را بمباران کرد. ژنرال‌های اوکراینی پیش‌بینی کردند که روسیه در اوایل سال 2023 یک حمله بزرگ جدید را آغاز خواهد کرد.

صدها هزار مرد جوان، روسیه را ترک کردند تا از سربازی اجتناب کنند. حتی در شرایطی که یک گروه مزدور به رهبری یکی از دوستان پوتین در زندان‌های روسیه جست‌وجو می‌کنند تا نیروهای جدید به جبهه بفرستند، روس‌ها هنوز اجازه ندارند که این تهاجم را "جنگ" بنامند.

غرب تحریم‌هایی را اعمال و بانک‌های روسیه را از سوئیفت، یک سیستم پرداخت جهانی، محروم و بسیاری از دارایی‌های خارجی آن را مسدود کرد .فروش قطعات با فناوری پیشرفته به روسیه ممنوع شد و صدها شرکت از جمله اپل، بی پی، فورد و شل از این کشور خارج شدند.همچنین علاوه بر ممنوعیت ورود هواپیماهای روسی به فرودگاه های غربی، برخی از روس‌های ثروتمند نیز با تحریم‌ها مواجه شدند. رومن آبراموویچ نیز از مالکیت باشگاه فوتبال چلسی صرف نظر کرد.

جنگ باعث افزایش قیمت انرژی شد. نفت قبل از سقوط مجدد، به نزدیک به 140 دلار در هر بشکه افزایش یافت. پوتین عرضه گاز به اروپا را قطع کرد و دولت‌ها برای تامین منابع جدید تلاش کردند و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های جایگزین افزایش یافت.

قیمت گندم، روغن پخت و پز و سایر مواد غذایی ضروری با اختلال در صادرات از اوکراین و روسیه، افزایش یافت. هزینه بالای سوخت و غذا به جرقه ناآرامی‌های مدنی در بیش از 90 کشور کمک کرد.

آلمان از سیاست خارجی جدیدی رونمایی کرد. صدراعظم اولاف شولز قول داد که هزینه‌های دفاعی را افزایش دهد و به وابستگی طولانی‌مدت کشور به انرژی روسیه پایان دهد.

فنلاند و سوئد برای محافظت از خود در برابر روسیه درخواست پیوستن به ناتو کردند. اگر هر دو کشور بپیوندند، مرز روسیه با ناتو دو برابر خواهد شد، گرچه ترکیه هنوز با این موضوع مخالفت می‌کند.

برای بریتانیا سال همراه با دو پادشاه، سه نخست‌وزیر و چهار وزیر دارایی بود. بوریس جانسون در نهایت پس از تبدیل شدن به اولین نخست وزیری که مرتکب جرم کیفری است (به دلیل زیر پا گذاشتن قوانین قرنطینه) استعفا داد. هفت هفته پر فراز و نشیب لیز تراس در ساختمان شماره 10 باعث شد که پوند در برابر دلار به پایین ترین حد 4 دهه اخیر سقوط کند، بازده اوراق قرضه دولتی افزایش یابد و صندوق بین المللی پول دولت او را به دلیل کسری بودجه سرزنش کند.ریشی سوناک زمانی که مسئولیت خانم تراس را بر عهده گرفت کمی آرامش را بازگرداند.

ملکه الیزابت دوم پس از 70 سال بر تخت سلطنت بریتانیا در 96 سالگی درگذشت. حدود 250 هزار نفر برای ادای احترام از کنار تابوت او گذشتند و با او خداحافظی کردند. پادشاه چارلز سوم، که قول داده است از رویکرد مادرش برای سلطنت پیروی کند. وی در 6 می تاجگذاری خواهد کرد.

با واکسینه شدن افراد بیشتری، ویروس کووید-19 کم خطرتر شد. اکثر کشورها محدودیت های خود را کاهش داده اند. اگرچه این کاهش محدودیت ها، انقدر به موقع نبودند که اجازده دهند نواک جوکوویچ مرد اول تنیس جهان که واکسن دریافت نکرده بود، بتواند در مسابقات آزاد استرالیا بازی کند یا جلوی اعتراض کامیون داران در کانادا علیه محدودیت های کووید را بگیرد. اعتراضی که به جنبشی علیه دولت تبدیل شد و برای اولین بار قانون اعلام وضعیت اضطراری را در کانادا به اجرا درآورد.

شی جین پینگ برای سومین‌بار پیاپی رهبر چین شد. سیاست‌های کووید صفر او پس از اعتراضات علیه قرنطینه‌های شدید، که بزرگترین اعتراض‌ها از زمان به قدرت رسیدن او در سال 2012 بود، کنار گذاشته شد. کووید به سرعت در چین گسترش یافت. کارشناسان نگرانند که دولت نتوانسته است افراد مسن را به درستی واکسینه کند. چین همچنان از استفاده از واکسن‌های بسیار موثر خارجی اجتناب می‌کند.

تورم در آمریکا، بریتانیا و منطقه یورو تا دو رقمی شدن پیش رفت و بانک‌های مرکزی را بر آن داشت تا سیاست‌های پولی خود را انقباضی تر کنند.

در ماه مارس، فدرال رزرو برای اولین بار از سال 2018، نرخ بهره خود را افزایش داد. در نوامبر، بانک انگلستان نرخ خود را به بیشترین میزان از دهه 1980 افزایش و بانک مرکزی اروپا آن را از منفی 0.5 درصد به صفر و سپس بالاتر رساند.

در آمریکا قانون کاهش تورم به تصویب رسید. دادگاه عالی آمریکا قانون" روعلیه وید " که بر اساس آن سقط جنین قانونی بود را لغو کرد و کنترل سیاست سقط جنین را به ایالت ها بازگرداند. حدود 13 ایالت سقط جنین را ممنوع کردند. دموکرات‌ها بر خلاف انتظارات، در انتخابات میان‌دوره‌ای، سنا را در دست گرفتند و مجلس نمایندگان را با اختلاف کمی از دست دادند. نامزدهای مورد تایید دونالد ترامپ به خصوص بد عمل کردند. در پایان سال، کمیته مجلس نمایندگان که در مورد حمله به ساختمان کنگره در سال 2021 تحقیق می کرد، توصیه کرد که آقای ترامپ بابت شورش متهم شود.

مرگ مهسا امینی در بازداشت، اعتراضات گسترده‌ای را در ایران موجب شد. امینی بخاطر مسأله حجاب توسط پلیس امنیت اخلاقی دستگیر شد و جان باخت. معترضان هفته‌ها علیه حکومت اعتراض کردند و برخی حجاب از سر برداشتند. طبق برخی آمارها حدود 15000 نفر دستگیر و عده‌ای کشته یا اعدام شدند.

در سریلانکا افزایش قیمت مواد غذایی به دلیل رکود در تولید مواد غذایی ناشی از ممنوعیت کودهای شیمیایی بود. برادران راجاپاکسا مقصر شناخته شدند. ماهیندا راجاپاکسا در بحبوحه بدترین بحران اقتصادی از زمان استقلال از سمت نخست وزیری استعفا داد. گوتابایا راجاپاکسا زمانی که گروهی از مردم به کاخ ریاست جمهوری او حمله کردند از کشور گریخت.

ایتالیا یک ائتلاف جناح راست به رهبری جورجیا ملونی از حزب برادران ایتالیا را انتخاب کرد. خانم ملونی اولین نخست وزیر زن این کشور شد.

پس از یک انتخابات دیگر در اسرائیل، بنیامین نتانیاهو یک سال پس از آن که با شرمندگی از سمت خود کنار رفت، دوباره نخست وزیر شد. کره جنوبی رئیس‌جمهور جدیدی پیدا کرد: یون سوک یول. امانوئل مکرون بار دیگر در فرانسه انتخاب شد. در استرالیا، لیبرال‌ها پس از 9 سال رهبری از سمت خود کنار رفتند. فردیناند "بونگ بونگ" مارکوس، پسر یک دیکتاتور، در انتخابات ریاست جمهوری فیلیپین پیروز شد. در کلمبیا اولین رئیس جمهور چپ روی کارآمد: گوستاوو پترو، یک مبارز سابق چریکی. ویلیام روتو در انتخابات ریاست جمهوری کنیا پیروز شد. مخالفان نتیجه را به چالش کشیدند، اگرچه کشتار گسترده‌ای که در رای‌گیری‌های قبلی لطمه زده بود تکرار نشد. انور ابراهیم پس از سال‌ها جست‌وجوی شغل و مدتی در زندان، نخست‌وزیر مالزی شد.

ژایر بولسونارو در انتخابات ریاست جمهوری برزیل شکست خورد، اما آن را نپذیرفت. بدون مدرک، حزب او ادعا کرد که رای تقلب شده است. اما نهاد برگزار کننده انتخابات این ادعا را رد و حزب را به دلیل اتلاف وقت جریمه کرد. لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا در اول ژانویه سوگند یاد خواهد کرد. او متعهد شد که نابودی جنگل‌های بارانی آمازون را که در زمان آقای بولسونارو سرعت گرفت، متوقف کند.

عمران خان در پی رای عدم اعتماد در پارلمان پاکستان از سمت نخست وزیری برکنار شد. شش ماه بعد حزب او اکثر کرسی ها را در یک سری انتخابات میان دوره ای به دست آورد. چند هفته بعد از آن جناب خان در یک تظاهرات از ناحیه پا مورد اصابت گلوله قرار گرفت.

ایلان ماسک، بنیانگذار تسلا و اسپیس ایکس، توییتر را خرید. او مدیرعامل، کل هیأت مدیره و نیمی از کارکنان را اخراج کرد. آقای ماسک گفت که اجازه آزادی بیان بیشتری را می دهد، اما بعد از آن طفره رفت. در ماه دسامبر او از دنبال کنندگان توییتر خود پرسید که آیا باید به عنوان مدیر عامل باقی بماند یا خیر که پاسخ خیر بود. ماسک دیگر ثروتمندترین مرد جهان نیست و برنارد آرنو، رئیس LVMH، از او پیشی گرفت.

بازارهای سهام در طول سال 2022 آسیب دیدند. آسیب از سهام‌های بزرگ فناوری شروع شد. قیمت سهام متا و تسلا بیش از 60 درصد کاهش یافت. اپل برای مدت کوتاهی در ماه ژانویه به ارزش بازار سهام 3 تریلیون دلار رسید. اکنون حدود 2.1 تریلیون دلار ارزش دارد. اس اند پی 500 ، بدترین نیمه اول خود از سال 1970 را سپری کرد.

رمزارزها نیز به ویژه پس از فروپاشی FTX، یکی از بزرگترین صرافی های رمزنگاری، که رئیس آن به ظن کلاهبرداری گسترده دستگیر شد، وارد بحران شدند. بیت کوین 65 درصد کاهش یافت.

آمریکا صادرات تراشه‌های ساخته شده با فناوری آمریکایی را به چین محدود کرد و چین این اختلاف را به سازمان تجارت جهانی برد.

بدترین خشکسالی ثبت شده در شاخ آفریقا بیش از 80 میلیون نفر را به گرسنگی کشاند. میلیون ها نفر در آستانه قحطی هستند.

اتیوپی و رهبران شورشی منطقه شمالی تیگرای با پایان دادن به جنگ داخلی موافقت کردند. تصور می شود که صدها هزار غیرنظامی به دلیل درگیری، عمدتاً بر اثر گرسنگی یا بیماری جان خود را از دست داده اند.

تجارت و زندگی روزمره در آفریقای جنوبی دائماً به دلیل قطعی برق مختل می شد. در شرکت برق انحصاری اسکوم به قدری سوء مدیریت و فساد وجود دارد که نیمی از ظرفیت تولید آن به شبکه ای متصل نیست.

شینزوآبه، نخست وزیر سابق ژاپن، ترور شد. در سوی دیگر جهان، سلمان رشدی، نویسنده، توسط یک جهادگر مورد اصابت چاقو قرار گرفت اما جان سالم به در برد. در سال 1989، آیت الله خمینی، به مسلمانان دستور داده بود که آقای رشدی را به خاطر نوشتن رمان «آیات شیطانی» بکشند.

جمعیت جهان تنها 12 سال پس از رسیدن به 7 میلیارد از 8 میلیارد نفر گذشت. بهبود در تغذیه و پزشکی باعث افزایش طول عمر انسان شده است.

مراسم اسکار پر از غافلگیری بود. «کودا» اولین فیلمی بود که عمدتاً از طریق استریم اکران شد و برنده بهترین فیلم شد. این اولین‌بار در تاریخ آکادمی اسکار است که جایزه بهترین فیلم سال به اثری تعلق می‌گیرد که در سینماها اکران نشده و ناشر آن یک شبکه استریم آنلاین است.

ویل اسمیت، بازیگر، به دلیل بی ادبی در مورد همسرش به کریس راک، یک کمدین سیلی زد. 

نتفلیکس از کاهش تعداد مشترکین خبر داد و برای افزایش درآمد رسماً با خط مشی "بدون تبلیغات" خداحافظی کرد و طرح اشتراک با تبلیغات را راه اندازی کرد.

بزرگترین موفقیت باکس‌آفیس «تاپ‌گان: ماوریک» بود که ثابت کرد یک بازیگر 60 ساله با لباس پرواز چرمی و بدلکاری‌ها هنوز هم می‌تواند آن‌ها را جذب کند. از اصطلاح باکس‌آفیس برای اشاره به میزان فروش فیلم‌های در حال اکران و موفقیت آن‌ها در گیشه استفاده می‌شود.