به گزارش اکوایران، از زمانی که حماس حملات خود در ۷ اکتبر را انجام داد، ترکیه به دلیل روابط خود با این گروه اسلامگرا در کانون توجه قرار گرفته است. آنکارا از سال ۲۰۱۱ حامی و توانمندساز مادی حماس بوده است. تا هفته گذشته، این امر تنها از این جهت که سد راهی در تلاش‌های ترکیه برای عادی‌سازی روابط خود با اسرائیل بود، عمدتاً از سوی ایالات متحده یک مشکل تلقی می‌شد. اکنون، ایالات متحده و اسرائیل احتمالاً فشار بر رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه را برای قطع روابط با حماس افزایش خواهند داد.

به نوشته فارین پالیسی، شانس اینکه اردوغان با چنین درخواستی موافقت کند چقدر است؟ و اصلاً چرا او با حماس رابطه دارد؟ قطع رابطه با حماس را فراموش کنید. بعید است اردوغان حتی به صراحت حملات اخیر حماس که به کشته‌شدن ۱۴۰۰ اسرائیلی منجر شد را محکوم کند. دلیل این امر ساده است: اردوغان با آرمان حماس همدل است. اردوغان در توییتی در سال ۲۰۱۸ خطاب به بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل خاطرنشان کرد: «حماس یک سازمان تروریستی نیست و فلسطینی‌ها تروریست نیستند. این یک جنبش مقاومت است که از سرزمین فلسطین در برابر یک قدرت اشغالگر دفاع می‌کند».

این طرز تفکر اردوغان درباره حماس جدید نیست. حماس در جهان‌بینی خود نماینده آرمان جنبش آزادی‌بخش فلسطین است. این دیدگاه به طور گسترده نشان می‌دهد که چگونه اسلام‌گرایان ترک مدت‌هاست درگیری اعراب و اسرائیل را تعریف کرده‌اند.

اردوغان در این جنبش آموزش دیده و حتی قبل از اینکه به رهبری ترکیه برسد، نظرات یهودستیزانه و ضداسرائیلی را تبلیغ می‌کرد. او در تلاش برای استقرار در سمت جدید خود پس از نخست‌وزیری ترکیه در سال ۲۰۰۳، احساسات واقعی خود را تا نشست مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۰۹ سرکوب کرد. او در این رویداد با انتقاد از شیمون پرز، رئیس وقت اسرائیل، کابینه اسرائیل را به کشتار کودکان فلسطینی متهم کرد.

با افزایش تنش‌ها، اردوغان سپس در سال ۲۰۱۰ مجوز «ناوگان کمک‌رسانی» به غزه را صادر کرد. ناوگان کوچک قایق‌های ترکیه تلاش کردند محاصره نیروی دریایی اسرائیل را زیر پا بگذارند که منجر به کشته‌شدن چند نفر از سرنشینان یکی از کشتی‌های آن به نام ماوی مرمره توسط نیروهای ویژه اسرائیل شد. این حادثه منجر به کاهش قابل مشاهده روابط طولانی و پررونق ترکیه با اسرائیل شد که مسلماً یکی از نقاط عطف استراتژیک اردوغان در سیاست خارجی است.

تا آن زمان، آنکارا و اسرائیل نه تنها روابط نزدیک حکومتی، بلکه روابط مردمی را نیز ایجاد کرده بودند. اسرائیلی‌ها در تابستان‌ها به طور دسته‌جمعی به شهرهای ساحلی ترکیه سفر می‌کردند، در حالی که ارتش و سرویس‌های اطلاعاتی ترکیه از روابط تنگاتنگ با همتایان اسرائیلی خود بهره برده که به مدرن‌سازی تانک‌ها و ناوگان نیروی هوایی ترکیه کمک کرد. همه اینها پس از حادثه ماوی مرمره از بین رفت. بلافاصله پس از آن، اردوغان روابط خود با حماس را آشکارا آغاز کرد.

تصمیم برای تقویت این رابطه کاملاً انتخاب شخصی اردوغان است و نه یک تصمیم استراتژیک که نشان‌دهنده ترجیحات نهادی دولت ترکیه باشد. با این حال و در این مرحله، روابط حماس ریشه‌های عمیقی در ترکیه داشته و محو آن دشوار خواهد بود.

با آگاهی کامل اردوغان، حماس دارای دفاتر سیاسی در ترکیه است و رهبران حماس از جمله خالد مشعل، اسماعیل هنیه و صالح العاروری بارها با اردوغان دیدار علنی داشته‌اند. آنکارا به العاروری و هنیه پاسپورت و اقامت ترکیه اعطا کرده که به آنها اجازه می‌دهد بدون هیچ مانعی به خارج از کشور سفر کنند. العاروری، رئیس حماس در کرانه باختری توسط ایالات متحده آمریکا تروریست شناخته شده و برای سرش جایزه ۵ میلیون دلاری تعیین شده است. او عملیات ۷ اکتبر را در شبکه‌های اجتماعی جشن گرفت و احتمالاً یکی از طراحان این حملات است.

علاوه بر این، همچنین ممکن است که ترکیه از حماس حمایت نظامی نیز کرده باشد. در ژوئن سال جاری، مقامات اسرائیلی اعلام کردند که ۱۶ تُن مواد منفجره با منشأ ترکیه کشف کرده‌اند که عازم غزه و ظاهراً برای ساخت موشک‌های حماس ارسال شده بودند.

حمایت اردوغان از حماس باعث محبوبیت این سازمان و هدف آن در میان پایگاه رأی‌دهندگان او شده است. تنها در یک هفته گذشته، ترکیه شاهد چندین تظاهرات عمومی بود که همگی اسرائیل را محکوم کردند. تنها دو روز پس از این حملات، هدی پار، یک حزب اسلام‌گرای رادیکال و شریک ائتلاف حکومتی اردوغان یک جشن در بیرون کنسولگری اسرائیل در استانبول برگزار کرد و شعار «مرگ بر اسرائیل» سر داد. یک روز بعد در استانبول، بنیاد حقوق بشر، آزادی و کمک‌های بشردوستانه (یک سازمان حمایتی ترک) که به حمایتش از اهداف جهادی معروف است، تجمعی در استانبول برگزار کرد که در آن برخی از حامیانش متعهد شدند که نیروهای آمریکایی مستقر در منطقه را بکشد. شرکت‌کنندگان ایالات متحده را به دلیل حمایت از اسرائیل «شیطان بزرگ» خواندند.

این‌ها تحولات مهمی‌اند، زیرا تجمعات عمومی از سال ۲۰۱۳ در ترکیه تا حد زیادی ممنوع شده است. این دو تجمع بدون اجازه صریح دولت نمی‌توانستند، برگزار شوند.

همزمان با برگزاری تظاهرات، اردوغان داوطلب شد تا میان اسرائیل و حماس میانجیگری کرده تا از تشدید درگیری جلوگیری کند. با توجه به رابطه و دیدگاه او در مورد حماس، واضح است که هیچ‌کس او را جدی نمی‌گیرد. رسانه‌های ترکیه در روز پنجشنبه گزارش دادند که اسرائیل تمامی دیپلمات‌های خود از جمله سفیرش را به دلیل نگرانی‌های امنیتی مرتبط با تظاهرات، از ترکیه خارج کرده است.

اگرچه در اوایل سال ۲۰۲۲، اردوغان تلاش خود برای عادی‌سازی روابط با تل‌آویو را آغاز کرده و با میزبانی از آیزاک هرتزوگ، رئیس اسرائیل، سفرای خود را مبادله کردند، اما به نظر می‌رسد که او بار دیگر آماده است تا پل‌هایش با اسرائیل را خراب کند. با انجام این کار، اردوغان امیدوار بود که آنکارا را از وضعیت نسبی انزوای خود در منطقه خارج کرده و همچنین چهره‌های طرفدار اسرائیل در واشنگتن را به خود جلب کند تا کنگره آمریکا به آنکارا نگاه مثبت‌تری داشته باشد و مخالفت‌های شدید آن با فروش تسلیحات به ترکیه را برطرف کند.

چنین انگیزه ابزاری نباید تعجب‌آور باشد. علی‌رغم تلاش نزدیک به یک دهه‌ای اردوغان برای سرنگونی دولت بشار اسد در سوریه، از سال ۲۰۲۲ تلاش کرده تا روابط خود با دمشق را بازسازی کند، انگیزه آن به دست‌آوردن سهمی از کیک بازسازی سوریه و همچنین بازگرداندن تعداد نمادینی از پناهندگان سوری به کشورشان است.

با این حال به نظر می‌رسد که اردوغان اکنون آماده است تا از روند بازسازی روابط با اسرائیل کناره‌گیری کند. همه این‌ها نشان می‌دهد که رهبر ترکیه در صورت لزوم به چرخش‌های سیاست خارجی متوسل می‌شود. بسیاری بر این باورند تا زمانی که ترکیه میزبانی از حماس را در خاک خود متوقف نکند، ایجاد روابط اساسی با اسرائیل ممکن نخواهد بود. حملات ۷ اکتبر حماس فرصت در کنار اسرائیل ایستادن را برای ترکیه نابود کرد. اردوغان به جای محکوم‌کردن حماس و فاصله‌گرفتن از آن، آماده است تا یک‌بار دیگر منافع استراتژیک ترکیه را به اعتقادات اسلام‌گرایی خود گره بزند. پیش از این، او از راه‌اندازی ناوگان کمک‌رسانی دیگری به غزه خبر داده و اعلام کرده است که قصد دارد با ابراهیم رئیسی، همتای ایرانی خود واکنشی به عملیات نظامی معوق اسرائیل در غزه را هماهنگ کند. این در شرایطی است که بسیاری از دولت‌های غربی در مورد میزان دخالت ایران در این حملات در تردید هستند.

در چنین مسیری، اردوغان بار دیگر به گونه‌ای عمل می‌کند که تأییدکننده سوءظن غرب در مورد وابستگی‌های واقعی اوست. در حالی که دولت بایدن به حمایت از اسرائیل از طریق تلاش‌های دیپلماسی رفت‌وبرگشتی آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده ادامه می‌دهد، تنها مقصدی که در سفر او به منطقه وجود ندارد، آنکارا است. به نظر می‌رسد ترکیه تصمیم خود برای ایستادن در کنار حماس را گرفته است؛ آن هم تنها به این دلیل که اردوغان این‌گونه می‌خواهد.