چرا تهران و واشنگتن روایت‌های متفاوتی از آزادی دوتابعیتی‌ها دارند؟

به گزارش اکوایران، جزئیات بیشتر توافق ایران و آمریکا به آرامی در حال درزکردن هستند. در این توافق آزمایشی بین ایالات متحده و جمهوری اسلامی، در ازای دسترسی تهران به میلیاردها دلار دارایی مسدودشده، زندانیان دوتابعیتی از ایران آزاد می‌شوند.

تغییر جهت اساسی؟

به نوشته الجزیره، اخبار مربوط به این توافق‌نامه برای اولین‌بار در روز پنجشنبه منتشر شد. رسانه‌های آمریکایی گزارش دادند که چهار بازداشت‌شده آمریکایی از زندان اوین تهران به بازداشت خانگی در هتل منتقل شده‌اند. یک زندانی دیگر قبل از آن چهار نفر به بازداشت خانگی فرستاده شده بود. بعداً مقامات آمریکایی و ایرانی اولین مراحل توافق‌نامه را تأیید کردند اما خوانش‌های مختلفی از جزئیات آن ارائه داده‌اند.

باربارا اسلاوین، عضو اتاق فکر Stimson Center مستقر در ایالات متحده به الجزیره گفت که جزئیات اولیه این معامله نشان می‌دهد در حالی که تهران به دنبال کاهش فشارهای تحریم‌های فلج‌کننده واشنگتن است، حداقل تا حدی به تنش‌زدایی با واشنگتن تمایل دارد. او گفت: «در حالی که توافق اولیه «یک گام مهم» بوده، بعید است که نشان‌دهنده تغییر بزرگ‌تری در روابط ایالات متحده و ایران باشد».اسلاوین گفت: «این اساساً ماهیت روابط ایران با ایالات متحده یا جامعه جهانی را تغییر نمی‌دهد».

جزئیات توافق

به گفته منابع آگاه، روزنامه نیویورک تایمز و چندین آژانس خبری در روز پنجشنبه گزارش دادند که این توافق که ماه‌ها در دست مذاکره بوده، آزادی نهایی پنج زندانی آمریکایی را به همراه خواهد داشت.

سه نفر از زندانیان به نام‌های سیامک نمازی، عماد شرقی و مراد طاهباز معرفی شدند. خانواده‌های دو نفر دیگر هویت از افشای هویت آن‌ها اجتناب کردند، اما گفته می‌شود که یکی از آن‌ها دانشمند بوده و دیگری تاجر است.

جرد جنسر، وکیل نمازی با استقبال از این خبر گفت: «هیچ تضمینی در مورد آنچه اتفاق می‌افتد وجود ندارد. در حالی که امیدوارم که این اولین قدم آزادی آن‌ها باشد، این در بهترین حالت آغاز سرانجام است».

به گزارش رسانه‌های خبری، به عنوان بخشی از این توافق‌نامه گفته شده که ایالات متحده در ازای آزادی زندانیان پنج زندانی ایرانی را آزاد خواهد کرد. آمریکا همچنین به ایران اجازه خواهد داد تا به حدود ۶ میلیارد دلار درآمد نفتی که به دلیل تحریم‌های ایالات متحده در کره جنوبی بلوکه شده است، دسترسی داشته باشد. بر اساس این توافق، این پول برای به قطر منتقل خواهد شد.

منابع آگاه به چندین آژانس خبری گفتند که ایران فقط برای خریدهای بشردوستانه مانند غذا و مواد و تجهیزات پزشکی قادر به دسترسی به این وجوه بوده و به طور مستقیم پولی دریافت نمی‌کند. روز پنجشنبه، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا نیز تأیید کرد که این وجوه به «حساب‌های محدود» واریز خواهد شد که فقط برای «اهداف بشردوستانه» قابل استفاده است.

با این حال، مقامات ایرانی جزئیات متفاوتی از توافق ارائه داده و گفتند که تهران هرگونه که تصمیم بگیرد از این پول‌ها استفاده خواهد کرد.

با توجه به ماهیت پیچیده این توافق، تدارکات ایجاد مکانیسم با قطر نیز هفته‌ها به طول می‌انجامد. قطر در میانجی‌گری توافق ایران و آمریکا، با عمان و سوئیس همکاری کرد.

روایت ایران از توافق

روز جمعه، وزارت امور خارجه ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد که «فرآیند آزادسازی چندین میلیارد دلار از دارایی‌های ایران که توسط ایالات متحده در کره جنوبی به طور غیرقانونی مسدود شده بود، آغاز شده است». این وزارت‌خانه افزود: «ایران نحوه استفاده از این وجوه را تعیین می‌کند. آن‌ها برای تأمین نیازهای مختلف کشور که توسط مقامات مرتبط تعیین می‌شود‌، مصرف خواهند شد».

خبرگزاری تسنیم گزارش داد که این پول ابتدا از کره جنوبی به یورو تبدیل شده و سپس به یک حساب در قطر واریز می‌شود و ایران می‌تواند به آن دسترسی پیدا کند.

در بیانیه قبلی سفیر ایران در سازمان ملل متحد آمده که تهران و واشنگتن «به طور متقابل بر آزادی پنج زندانی موافقت کردند». او گفت: «انتقال این زندانیان به خارج از زندان گام اولیه مهمی در اجرای این توافق است».

هنوز مشخص نیست که زندانیان ایرانی بخشی از این توافق‌نامه هستند یا خیر. روز پنجشنبه، نیویورک تایمز گزارش داد که «تعداد معدودی از اتباع ایرانی که به ادعای نقض تحریم‌ها در آمریکا زندانی هستند نیز قرار است آزاد شوند».

توافق به روایت آمریکا

بلینکن انتقال زندانیان را «آغازی بر پایان کابوس خود و کابوسی که خانواده‌های زندانیان تجربه کرده‌اند» خواند. با این حال، دیپلمات ارشد ایالات متحده در سخنرانی روز پنجشنبه خود افزود: «کارهای بیشتری باید انجام شود تا آنها را به خانه بیاوریم». بلینکن همچنین تکذیب کرد که این توافق تعلیق‌کننده تحریم‌های ایران است.

او گفت: «ما به اجرای همه تحریم‌های خود ادامه خواهیم داد. ما همچنان با قاطعیت در برابر فعالیت‌های ایران در منطقه و فراتر از آن ادامه خواهیم داد. هیچ‌کدام از این تلاش‌ها از این هدف دور نیستند».

با این وجود، تا خبر این توافق منتشر شد، جمهوری‌خواهان به سرعت به دولت دموکرات بایدن حمله کرده و گفتند که این اقدام فشار اقتصادی بر ایران را کاهش می‌دهد. سناتور تام کاتِن کار بایدن را «عملی بزدلانه برای جلب رضایت ایران» خواند که به ادعای او ایران را «جسور» می‌کند.

هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه توافق زندانیان باعث بازگرداندن توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران شود، وجود ندارد. دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق برجام به طور یک‌جانبه خارج شد و در عوض، سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران را دنبال کرد و تحریم‌ها علیه این کشور را افزایش داد.

در حالی که در ابتدا، دولت بایدن در مورد بازگرداندن برجام ابراز خوش‌بینی کرده بود، اخیراً پس از تلاش برای احیای آن توافق، احتمال موفقیت مذاکرات احیای آن را رد کرده است. بایدن همچنین به اعمال تحریم‌های جدید بر تهران ادامه داده است.