اکو ایران، محمد بیات، تحلیلگر مسائل بین الملل: نظم در حال گذار جهانی سبب ایجاد فرصت‌ها و تهدیدهای بسیاری در ساختاری تصمیم گیری نظام سیاسی و خط‌دهی به راهبردهای آتی دولت سیزدهم در نظام بین‌الملل شده است. دولت روحانی در حالی سکان سیاست خارجی را به کابینه سیزدهم واگذار کرد که ایران در یکی از پیچیده‌ترین و سخت‌ترین دوران‌های تنظیم روابط خارجی در سطوح منقطه‌ای و بین‌المللی قرار دارد. به عقیده کارشناسان بن‌بست در مذاکرات احیای برجام و حمله نظامی روسیه به اوکراین دو متغییر کلیدی بودند که سمت‌وسوی سیاست خارجی دولت ابراهیم رئیسی را شکل دادند. ایران به عنوان قدرتی منطقه‌ای تحت تاثیر اصطکاک منافع میان سه قدرت بزرگ جهانی یعنی آمریکا، چین و روسیه پس از عدم توافق با غرب بر سر مناقشه اتمی، تصمیم گرفت تا به تدریج سیاست «گردش به شرق» را برگزیند.

برهمین اساس وزارت امور خارجه ایران تحت رهبری امیر عبدالهیان، مهدی صفری و علی باقری کنی به سمت راهبرد کاهش تنش با کشورهای خاورمیانه عربی، گسترش روابط با کشورهای حوزه آسیای مرکزی، گسترش روابط استراتژیک با مسکو- پکن و مدیریت تنش‌ها با واشنگتن- بروکسل حرکت کرد. در این نقشه راه جدید تهران به دلیل عدم تفاهم با غرب بر سر پرونده‌های مهم هسته‌ای- منطقه‌ای؛ برای فروش نفت، انتقال فناوری و جذب سرمایه‌های خارجی به سمت گسترش روابط سیاسی، اقتصادی و نظامی با قدرت‌های آسیایی همچون چین، هند و روسیه حرکت خواهد کرد.

پس از تجربه ناموفق در به سرانجام رسیدن توافق برجام، بسیاری از کارشناسان بر این نظر بودند که مسائل با قدرت‌های بزرگ جهانی؛ به‌ویژه کشورهای حوزه یوروآتلانتیک حل نخواهد شد مگر با رسیدن به نقطه تفاهم با کشورهای حاشیه خلیج فارس. در طول مذاکرات هسته‌ای لابی کشورهای عرب منطقه همراه با رژیم صهیونیستی با سرمایه گذاری بر روی نمایندگان کنگره و رسانه‌های بین‌المللی به دنبال ایجاد انحراف در مسیر مذاکرات و ایجاد وضعیت بن‌بست میان تهران- واشنگتن بودند. برهمین اساس از اواخر دولت دوازدهم، با میانجی‌گری بغداد مذاکرات امنیتی میان ایران- سعودی دنبال شد تا از این طریق تنش‌ها با حوزه خلیجی مدیریت شود. پس از برگزاری پنج دور مذاکرات امنیتی بغداد با میانجی‌گری عراق و عمان، شی جین پینگ رئیس جمهور چین برای حل‌وفصل موضوعات باقی مانده میان دو کشور، به ابرهیم رئیسی رئیسی پیشنهاد داد تا نقش «میانجی» را برای پایان مناقشه 7 ساله میان تهران- رباض بازی کند. سرانجام روز جمعه 19 اسفند 1401 دبیران شورای عالی امنیت ملی ایران و سعودی بیانیه سه‌جانبه را در پکن به امضاء رساندند که براساس قرار شد تا روابط دیپلماتیک و فعالیت سفارتخانه‌های دو کشور ظرف دوماه از سر گرفته شود. در نظر نگارنده مهم‌ترین دستآورد دولت رئیسی در حوزه روابط با همسایگان و کشورهای منطقه، عادی‌سازی روابط با پادشاهی سعودی است.

تغییر در نظم جهانی و انتقال کانون‌های قدرت و ثروت از غرب به شرق عالم موجب شده است تا قدرت‌های منطقه‌ای همچون جمهوری اسلامی ایران توجه ویژه‌ای به سازمان‌های نوظهور همچون شانگهای یا بریکس داشته باشند. پس از شکست مذاکرات احیای برجام و تشدید اختلافات میان تهران با واشنگتن- بروکسل، گزینه گردش به شرق فرصتی ارزشمند برای پیشبرد منافع ملی در سطح نظام بین‌الملل محسوب می‌شد. برهمین اساس در شهریور ماه 1401 در جریان برگزاری اجلاس سازمان همکاری شانگهای در سمرقند، تفاهم‌نامه تعهدات ایران برای پیوستن به این سازمان به امضاء رسید. حال جمهوری اسلامی ایران نهمین عضو این سازمان است. پیوستن به این سازمان وزن سیاسی- امنیتی ایران را افزایش داده و می‌تواند بستری برای خنثی‌سازی تحریم‌های وزارت خزانه داری آمریکا و اتحادیه اروپا باشد. بر اساس دلایل فوق پیوستن ایران به سازمان همکاری‌های شانگهای مهم‌ترین دستآورد نظام در حوزه سیاست خارجی محسوب می‌شود.