زیر پوست استیضاح؛ایدئولوگ رئیسی می ماند یا می رود؟

رضا فاطمی امین در میان دیگر وزیران ابراهیم رئیسی خیلی زودتر از سایرین با انتقاد نمایندگان مجلس روبرو شد بارها تذکر گرفت و چندین بار تهدید به استیضاح شد. اما هر بار نمایندگان مجلس تغییر نظر دادند. بار آخر در کمتر از یک هفته کارت زرد گرفت و پس از آن طرح استیضاحش وصول شد. طرحی که به نظر بیش از آنکه ناظر به عملکرد باشد ناشی از تعلل در اجرای برخی توقعات مجلس است.

اما فاطمی امین کیست؟ پیش از این چه کرده و چه در سر دارد؟ سیدرضا فاطمی امین متولد سال ۱۳۵۳ است و دارای مدرک مهندسی الکترونیک، مهندسی سیستم‌های اقتصادی و اجتماعی (کارشناسی ارشد) و دکترای تخصصی مدیریت راهبردی دانش (در مرحله اخذ دانشنامه) است.

"فاطمی‌امین در دولت نخست احمدی‌نژاد در ستاد تحول اقتصادی و تبصره ۱۴ همراه با علی‌اکبر محرابیان وارد عرصه سیاستگذارای شد.

در فاصله سال‌های ۸۵ تا ۸۶ او بیش از آنکه وارد جزئیات بخش صنعت کشور شود، مسئولیت بهینه‌سازی مصرف سوخت و دوگانه‌سوز کردن خودروها را بر عهده داشت.

 در آن دوره تصور می‌شد با توجه به مزیت‌های کشور در منابع گازی، توسعه صنعت سی ان جی در صنایع خودرو می‌تواند به کاهش مصرف بنزین منجر شود.

 جلسات متعدد او با خودروسازان سبب آشنایی بیشتر فاطمی‌امین با این صنعت و مناسبات حاکم بر آن شد.

 پس از عزل علیرضا طهماسبی، وزیر صنایع و معادن وقت و انتخاب علی‌اکبر محرابیان به جای او، فاطمی‌امین در وزارت وقت رشد کرد و مسئولیت‌های متعددی چون عضویت در هیات عامل ایدرو، معاونت برنامه‌ریزی وزارت و مجری برنامه‌ راهبردی صنعت را بر عهده گرفت.

 او حتی پس از آنکه محرابیان از وزارت عزل شد و وزارت صمت شکل گرفت در این وزارتخانه ماند تا در پژوهشی الزامات توسعه‌ صنعتی کشور را مورد بررسی قرار دهد.

 نتیجه آن پژوهش این شد که کشور برای صنعتی شدن نیاز به ایجاد حلقه ارزش افزوده دارد. به عنوان مثال از نظر او صادرات فولاد و سیمان ارزشی نداشت چون نامی از "ساخت ایران" روی این محصولات دیده نمی‌شد و شهروندان کشورهای همسایه نخواهند دانست که این محصول "ساخت ایران" است!

 او بر این باور بود که تبدیل صنایع واسطه‌ای به صنایع با ارزش افزوده بالاتر و محصول نهایی بهتر می‌تواند برای کشور ارزآوری کند.

 همین پایه فکری او سبب شد وقتی به عنوان وزیر صمت در دولت رئیسی انتخاب شود، صنعت خودرو و صنایع کوچک را به زعم خود مورد توجه قرار دهد و نسبت به صادرات محصولات معدنی و صنایع پایین دستی بی‌اعتقاد شود.

 او با همین تفکر نام "معاونت امور معادن و صنایع معدنی" را به "معاونت معادن و فرآوری مواد" تغییر داد تا بتواند ارزش افزوده را در این بخش توسعه دهد."(منبع:سایت بیرونیت، علی رضا بهداد)

او در این سالها نماینده بخش دولت در اتاق بازرگانی بود پس از صمت نیز مشاور و مدیر سرمایه گذاری و مشارکت های آستان قدس رضوی نیز حضور داشته است. در دوران انتخابات ریاست جمهوری، این مجموع گفت و گوی ویدیویی فاطمی امین بود که به عنوان نقشه راه اقتصادی ابراهیم رئیسی روی پایگاه شخصی رئیس دولت کنونی قرار گرفت. تمامی وعده های رئیسی در همین گفت و گو مطرح شد از پیچیده نبودن حل مساله تورم تا اشتغال 4 میلیونی، صفر شدن کسری بودجه و حتی ایجاد صندوقچه ای برای جذب دلارهای خانگی. او در آن روزها ایدئولوگ کمپین ابراهیم رئیسی بود حتی در اتاق فکر فضای مجازی حضور داشت و به تولیدات محتوایی برای حمایت از ابراهیم رئیسی جهت می داد. 

پس از پیروزی قابل پیش بینی ابراهیم رئیسی وزارت صمت به فاطمی امین رسید چهره ای که برادریش را به رئیس دولت منتخب ثابت کرده بود.او سوم شهریور سال 1400 با اخذ 205 رای موافق از بهارستان نشین ها توانست بر کرسی وزارت صنعت، معدن و تجارت تکیه زند.

اما در حالی که هنوز عمر وزارتش به یکسال نرسیده با یک چالش جدید روبرو است و باید دوباره رای اعتماد نمایندگان را جلب کند. مشکل فاطمی امین با نمایندگان مجلس در دو محور بازار و صنعت خودرو خلاصه می شود، دو محوری که همواره مورد انتقاد نمایندگان قرار داشت اما کفه خودرو همواره سنگین تر بوده است. به نظر می رسد، تعلل او در رفع این دو مشکل موجب شدتا فاطمی امین با پاسخ سخت نمایندگان مجلس روبرو شود. هرچند فاطمی امین چند ساعت پس از خبر اعلام وصول استیضاح خود در یک برنامه تلویزیونی عنوان کرد که وضعیت صنعت خودرو امروز آن‌چیزی نیست که به عنوان وزیر آن را تایید کند. 

این اظهار نظر برای کسی که مزیت وزارت خود را داشتم پلن برای خودرو می داند یک علامت به نمایندگان و مردم است اما به نظر می رسد چالش پشت صحنه ماجرا نه وضعیت تولید کنونی که در پس سیاست واردات خودرو است، مسئله ای که مجلس با آن موافق بود، اما وزیر تا آنجا که توانست جلوی آن ایستاد. عدم  همراهی با مجلس برای سرعت دادن به موضوع واردات خودرو موجب شد تا بهارستان نشین ها مسئله بی کیفت بودن و قیمت بالای خودروهای داخلی را یکی از بهانه های اصلی استیضاح عنوان کنند. هر چند فاطمی امین کمی پس از اعلام وصول استیضاحش عنوان کرد که آیین‌نامه ۱۰ بندی واردات خودرو، در یکی از بندها ابهام داشته و پس از اصلاح در نوبت بررسی در دولت است.

فاطمی امین در زمان معرفی برای وزارت صمت بیش از همه روی صنعت خودرو تکیه کرد و تغییر و تحول این صنعت را به عنوان برنامه های خود اعلام کرد. از جمله برنامه های فاطمی امین در برای خودرو در هفت بخش گنجانده می شد که شامل « افزایش تیراژ تولید»، «بهبود کیفیت تولید»، «حذف قرعه کشی و ساماندهی بازار»‌،‌ «کاهش قیمت تمام شده»، «اصلاح ساختار مدیریتی»،‌ «آزادسازی وارادت خودرو» و‌ « مجموعه سازی در صنعت خودرو و قعطه» باز می گردد برنامه های که اکثر آنها تاکنون محقق نشده اند و فاطمی امین وعده داده که برخی از آنها طی هفته های اخیر و برخی دیگر تا آخر سال جاری به نتیجه برسد.

افزایش قیمت کالاهای اساسی و عدم توفیق در تنظیم بازار یکی دیگر دلایلی است که نمایندگان را علیه فاطمی امین همراستا کرده است. در رفتن فنر قیمت و عدم کنترل آن از سوی متولیان این بخش نیز یکی از دلایلی است که موجب شد تا بهارستان نشین ها پای استیضاح را به میان آورند.

او در حالی اولین سیبل دولت رئیسی برای بهارستان قرار گرفته که در حوزه مورد انتقاد شاید کمترین زمان را داشته است. برخی می گویند قبل از یک سالگی عمر یک وزیر استیضاح دو نشانه دارد یا عملکرد وزیر فاجعه بوده است یا توان پاسخ به برخی مطالبات و توقعات پشت صحنه را نداشته است. در گزاره اول سئوال این است که مجلس یکسال قبل کجا بود چرا در شهریور بیش از 200 رای گرفت؟ این نشانه ها موجب شده برخی بگویند فارغ از کارنامه وزیر صمت طرح امضا کنندگان استیضاح ناظر به عملکرد نیست و بعید است آنها عمق ماجرای وزارت صمت را درک کرده باشند.

وزارتخانه ای که با ادغام های صورت گرفته در سنوات قبل یک ابر وزارتخانه شده بود و با تغییر ساختار رخ داده از سوی فاطمی امین به صورت کامل زیر رو شد.

طراحان،تغییرات ساختاری در این وزارتخانه را با توجه به اسناد بالادستی از جمله بیانیه گام دوم انقلاب، سیاست‌های کلی بخش صنعت و معدن و انتظارات رئیس دولت عنوان می کنند و اعتقاد دارند هدفش چابک سازی و سیاست گذاری به جای پرهیز از تصدی گری است.

تغییر ساختار را طراحان برنامه تحولی بازآفرینی وزارت صنعت می دانند و تاکید دارند این برنامه شامل ۱۰ پروژه بوده که اولین آن‌ها بازطراحی ساختار سازمانی وزارت صنعت است طراحی و استقرار نظام مدیریت خدمات، استقرار نظام یکپارچه ارتباطات و پاسخگویی، طراحی و استقرار سامانه پنجره واحد خدمات، راه اندازی سامانه هوشمندی کسب وکار و پایش، طراحی نظام جامع مدیریت سرمایه انسانی ، طراحی و استقرار سامانه جامع یکپارچه مالی و املاک، بازطراحی هویت بصری وزارت صنعت، معدن و تجارت، یکپارچه سازی داده‌های کسب وکار  و مدیریت استعدادها دیگر پروژه‌های تعریف شده در این برنامه تحولی عنوان شده هستند.

در مقابل منتقدان معتقدند این تغییر ساختار صمت را ضربه فنی کرد؛ چرا که در این ساختار بسیاری از بخش ها مغفول مانده اند و برخی از بخش ها نیز بر پیچ و خم آنها افزوده شده است. سرگردانی میان دفاتر و ابهامات زیاد از گلایه های آنان است. اتفاقی که از نگاه منتقدان ریشه اش مشارکت نکردن بدنه وزارتخانه در اجرای طرح تغییر ساختار است. آن گونه که منتقدان می گویند این تغییرات در یک کمیته سه نفره متشکل از شخص وزیر صمت، معاون برنامه ریزی وزارتخانه و یکی از مشاورین وزارتخانه راهبری ایجاد شده است. و مرکز نوسازی و تحول اداری وزارتخانه هم نسبت به این تغییرات حداقل تا آذر 1400 بی اطلاع بوده است.(نود اقتصادی،چرا تغییرات اخیر وزارت صمت نگران کننده است؟)

حال پرسش این است اگر وزیر قرار بر پاسخگویی باشد برای این موارد باشد پاسخگو باشد یا برای مواردی که یک درد مزمن و کهنه در اقتصاد ایران است و در یک داوری منصفانه محصول اقدامات این وزیر و دولت نیست. فاطمی امین قطعا کارنامه ای دارد که در کنار نقاط قوت احتمالی، نقاط ضعف بزرگی دارد اما استیضاح او بازتولید مناسباتی است که در گذشته زیاد مشاهده، و تکرار آن در این دوره می تواند نقطه عطف باشد. از این رو که مجلس بر پایه اکثریت حاکم در مواجهه با دولت همسوی خود نیز رویکرد بخشی را بر کلان ترجیح می دهد. از سوی دیگر این استیضاح اگر برگزار باشد مناسبات مجلس و دولت را وارد فصل جدیدی می کند. فصلی که به نظر پایان زود هنگام ماه عسل است.