به گزارش اکوایران، سیدحسین موسویان، دیپلمات و عضو اسبق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران با انتشار یادداشتی در پایگاه تحلیلی میدل‌ایست‌ آی با عنوان «چگونه می‌توان مانع نهایی مذاکرات هسته‌ای را حل کرد؟» تلاش داشته تا با ارائه پیشنهاداتی در مسیر بن‌بست فعلی مذاکرات احیای برجام راهگشایی ایجاد کند. 

دو دلیل توقف مذاکرات

از نگاه موسویان دو دلیل برای توقف موقت مذاکرات وجود داشته است.

دلیل اول درخواست ایران برای  حذف سپاه پاسدران انقلاب اسلامی از لیست سازمانهای تروریستی آمریکا که دردوره ترامپ صورت گرفت. دلیل دوم درخواست تضمین روسیه از آمریکا و اروپا مبنی بر این‌که تجارت با ایران ازتحریم‌های آنها درمورد اکراین مستثنی شود.

به نظر می‌رسد روسیه راضی شده و از بخش از شروط خود هم کوتاه آمده، چون آمریکا و اروپا متعهد شدند که همکاری‌های هسته‌ای روسیه با ایران از تحریم‌ها مربوط به اوکراین مستثنی شود. بنابراین تنها موضوع کلیدی باقیمانده، حذف سپاه از لیست سازمانهای تروریستی آمریکاست.

در این شرایط، جمهوری‌خواهان کنگره آمریکا و متحدین این کشور درمنطقه -به‌ویژه اسرائیل و عربستان- مخالف حذف سپاه از لیست سازمان‌های تروریستی آمریکا هستند و ادعا می‌کنند که این اقدام موجب افزایش تهدیدات منطقه‌ای توسط ایران خواهد شد. این در حالی است که مسئله حذف سپاه ازلیست سازمان‌های تروریستی آمریکا، خط قرمز ایران است. اخیرا هم رابرت مالی مذاکره کننده هسته ای آمریکا گفته که حتی درصورت حذف سپاه از لیست سازمانهای تروریستی آمریکا، تحریمهای علیه سپاه را حفظ خواهد کرد.

 

موانع جدی

در این شرایط موسویان به دو نکته اشاره داشته است:

اول این‌که به زعم او بدون حضور سپاه، هیچ توافقی با ایران درمورد موضوعات منطقه ای ممکن نخواهد بود. این یک واقعیتی است که دولت بایدن باحذف سپاه از لیست سازمان تروریستی، شانس گفتگوی منطقه ای را تسهیل خواهد کرد. ژنرال مک‌کنزی فرمانده سنتکام که از تندروهای پنتاگون علیه ایران است و دستورترور سردار سلیمانی را اجرا کرد، اخیرا اعتراف کرد که آمریکا برای هر راه حلی نیاز به ایران دارد. ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم اعتراف کرد که بعد از خروج ترامپ از برجام درسال ۲۰۱۸، و بعد از ترور سردار سلیمانی و قراردان سپاه درلیست سازمانهای تروریستی؛ حملات علیه تاسیسات آمریکایی درمنطقه بین ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ حدود ۴۰۰% افزایش یافت.

نکته دوم این‌که دولت بایدن در داخل آمریکا دروضعیت بسیاردشواری برای حذف سپاه از لیست سازمان‌های تروریستی قرارخواهد گرفت چون ایران تهدید کرده که از مسئولین آمریکایی دخیل در ترور سردار سلیمانی انتقام خواهد گرفت -تروری که نقض مقررات و قوانین بین المللی بود. 

سناریوی حل مناقشه

 برای حل این مشکل، یک سناریو این می‌تواند باشد که دولت آمریکا رسما از ایران به دلیل ترور سردار سلیمانی عذرخواهی کند و سپس طرفین توافق کنند که به اصول منشور سازمان ملل درمورد عدم مداخله و عدم بکارگیری زورمتعهد خواهند بود. 

درعین حال آمریکا و متحدینش توقع خواهند داشت که ایران درمورد کاهش تنش های منطقه ای همکاری کند. ایران همیشه آماده همکاری برای کاهش تنش های منطقه ای بوده است اما حاضرنیست که این موضوع به توافق هسته‌ای مرتبط شود. زیرادرچنین صورتی و بعد از احیاء برجام، جبهه ضد ایران درواشنگتن هراتفاقی درمنطقه را به ایران نسبت داده و برای خروج مجدد آمریکا از برجام فشارخواهند آورد. وزیر امور خارجه قطر در هفته جاری بر اهمیت دستیابی به توافق هسته‌ای با ایران تاکید کرد و به لزوم توافق بر سر امنیت جامع در منطقه اشاره کرد.

از زمان پایان جنگ ایران و عراق در سال ۱۹۸۸ میلادی، همه دولت‌های ایران از میانه‌رو تا محافظه کار خواستار کاهش تنش‌های منطقه‌ای شده و پیشنهاد ایجاد یک سیستم منطقه‌ای برای امنیت و همکاری جمعی در خلیج فارس را ارائه داده اند. ماه پیش رو احیای توافق هسته‌ای و آغاز گفت و گوی جدی درباره ساختار امنیتی منطقه‌ای است که امنیت را برای همه از طریق هنجار‌ها و اصول مشترک، مانند برابری حاکمیتی دولت‌ها خودداری از تهدید یا استفاده از زور، و حل و فصل مسالمت‌آمیز منازعات، مصون ماندن مرز‌ها وعدم مداخله در امور داخلی سایر دولت‌ها ارتقا می‌دهد.

قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل متحد چارچوبی قابل اجرا برای حل و فصل مسائل باقی مانده بین ایران و همسایگان عرب خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی فراهم می‌کند. ترتیبات امنیتی جمعی به مبارزه با تروریسم، فرقه گرایی، جنایات سازمان یافته و قاچاق مواد مخدر و سایر نگرانی‌های متقابل کمک خواهد کرد.

اولین قدم آن است که فورا لفاظی‌ها و تبلیغات خصمانه متوقف شود و سپس یک مجمع گفتگوی منطقه‌ای برای بحث در مورد مسائل امنیتی ایجاد شود. مذاکرات بین ایران و کشور‌های همسایه در صورتی می‌تواند موفقیت آمیز باشد که اهداف سیاسی آنان سازگار باشد و از محاسبات مجموع صفر اجتناب کنند.

یک سیستم امنیتی و همکاری جامع همچنین به اقدامات اعتماد ساز نیاز دارد مانند بازدید‌های نظامی، اطلاع‌رسانی از پیش تمرینات نظامی، شفافیت در خرید تسلیحات، کاهش هزینه‌های نظامی، پیمان‌های‌عدم تجاوز، گروه‌های ضربتی مشترک برای مقابله با بحران و مدیریت و حذف سلاح‌های کشتار جمعی. تعهد به این اصول می‌تواند نگرانی‌های همه طرف‌های ذینفع از جمله ایالات متحده، ایران و عربستان سعودی را برطرف سازد.