مواجهه آمریکا با واقعیت سخت احیای برجام

به گزارش اکوایران، به نظر می‌رسد که ایالات متحده اکنون با این واقعیت ناخوشایند مواجه شده است که خروج دولت دونالد ترامپ از برجام و به تبع آن عبور ایران از محدودیت‌های هسته‌ای، منجر به تقلیل یافتن یکی از مزایای اصلی آن برای غرب یعنی زمان گریز هسته‌ای یک‌ساله ایران شده است.

لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت‌ژورنال گزارش داده است که مقامات ایالات متحده می گویند که شرایط هر توافق جدید احتمالاً تهران را در موقعیتی قرار می دهد که زمان گریز هسته‌ای آن کمتر از یک سال خواهد بود که یک هدف کلیدی توافق در سال ۲۰۱۵ بوده است.

مقامات آمریکایی آگاه از جریان مذاکرات مدعی‌اند که دولت بایدن انتظار دارد که توافق هسته‌ای احیا شده، زمان مورد نیاز ایران برای جمع آوری سوخت هسته‌ای کافی برای قرار گرفتن در موقعیت آستانه هسته‌ای را به کمتر از یک سال برساند که زیربنای توافق 2015 بود.

منابع آمریکایی گفته‌اند که مقامات دولت بایدن اواخر سال گذشته به این نتیجه رسیدند که برنامه هسته‌ای ایران بیش از حد پیشرفت کرده است که احیای توافق بتواند دوره تقریباً 12 ماهه موسوم به زمان گریز را دوباره مانند توافق اولیه برقرار کند.

به نوشته این روزنامه با وجود این تغییر، ایالات متحده در حال پیشبرد مذاکرات است زیرا به گفته مقامات باید به زودی یک توافق تجدید نظر شده حاصل شود تا ایالات متحده و متحدانش زمان کافی برای پاسخ در صورت انباشت سوخت هسته‌ای توسط ایران را در اختیار داشته باشند.

اینکه این دوره گریز چقدر محدود خواهد بود بستگی به گام‌های دقیقی دارد که ایران برای برچیدن، ارسال به خارج، انهدام یا مهروموم کردن ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود، ماشین‌های تولید سوخت هسته‌ای و ظرفیت تولید سانتریفیوژها موافقت می‌کند.

به ادعای وال‌استریت‌ژورنال، کاهش زمان گریز در هر معاهده تجدیدنظر شده، شک و تردیدهای جدیدی را در مورد توانایی دولت بایدن برای مذاکره درباره آنچه که مقامات آمریکایی آن را یک توافق طولانی‌تر و قوی‌تر خوانده‌اند، ایجاد می‌کند که حمایت سیاسی در واشنگتن و متحدان اروپایی را به دست آورد.

مقامات آمریکایی گفته اند در صورت پیوستن مجدد ایران به توافق، واشنگتن بخش عمده تحریم های اعمال شده توسط دولت ترامپ را لغو خواهد کرد. همچنین مذاکراتی در وین در حال انجام است که واشنگتن چه تضمین‌هایی را برای کمک به ایران جهت بهره مندی از مزایای اقتصادی توافق احیا شده ارائه خواهد کرد.

سخنگوی وزارت امور خارجه از اظهار نظر در مورد جزئیات ارزیابی‌های آمریکا درباره زمان گریز خودداری کرد و گفت که دولت مطمئن است که یک توافق «نگرانی‌های فوری ما در مورد عدم اشاعه را برطرف می‌کند».

سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: همانطور که گفتیم، تنها چند هفته فرصت داریم تا تفاهم را به نتیجه برسانیم و پس از آن، سرعت پیشرفت‌های هسته‌ای ایران بازگشت به برجام را غیرممکن خواهد کرد.

به ادعای این گزارش، زمان گریز 12 ماهه اگرچه به صراحت در این توافق ذکر نشده، اما یکی از اصول اصلی توافق سال 2015 بود که ایران با ایالات متحده و سایر قدرت‌ها منعقد کرد، این دوره بر اساس این تحلیل بود که در صورت لغو محدودیت‌های اعمال‌شده بر برنامه هسته‌ای ایران، تهران همچنان به یک سال زمان نیاز دارد تا به آستانه هسته‌ای برسد و این به ایالات متحده و متحدانش زمان می‌دهد تا به این اقدام احتمالی پاسخ دهند.

به ادعای مقامات آمریکایی، با عبور ایران از محدودیت‌های توافق، اکنون زمان گریز هسته‌ای تهران به چند هفته کاهش یافته است. برخی از مقامات سابق ایالات متحده هشدار می‌دهند که توافقی که زمان گریز کمتر از شش ماه ایجاد کند ممکن است توانایی واشنگتن برای واکنش به افزایش ناگهانی [ادعایی] برنامه هسته‌ای ایران را تضعیف کند.

مقامات آگاه به این موضوع گفتند که مقامات دولتی پاییز گذشته رایزنی‌های داخلی انجام دادند و تخمین‌های زمان شکست را تحت سناریوهای مختلف بررسی کردند. مقامات گفتند که این بحث ها روشن کرد که زمان شکست تحت هر معامله واقع بینانه به طور قابل توجهی کمتر از 12 ماه خواهد بود.

این گزارش مدعی است زمان گریز با مدت زمان لازم برای دستیابی به سلاح هسته ای متفاوت است، و زمان دستیابی به تسلیحات به مراتب بیشتر از زمان رسیدن به آستانه هسته‌ای خواهد بود. اینکه زمان گریهسته‌ای ایران تحت توافق احیا شده چقدر خواهد بود، تخمینی است که به فرضیات در مورد توانایی کار با انواع مختلف سانتریفیوژها، سرعت آن ماشین‌ها و مهارت در غنی‌سازی اورانیوم با غلظت بالا بستگی دارد.

به ادعای این گزارش ایران در یک سال گذشته به برنامه هسته‌ای خود سرعت بخشیده، برای اولین بار شروع به تولید اورانیوم با غنای 60 درصد کرده و روی چگونگی تبدیل سریع اورانیوم با غنای پایین به اورانیوم بسیار غنی‌شده کار کرده است. تهران همچنین برای بهبود تسلط خود در ساخت، نصب و راه اندازی سانتریفیوژهای پیشرفته، که می توانند اورانیوم غنی شده را بسیار سریعتر از نسل اول ماشین آلات مجاز طبق قرارداد 2015 تولید کنند، کار کرده و صدها سانتریفیوژ نسل جدید را در تاسیسات هسته‌ای خود نصب کرده است.

دانش هسته‌ای ایران برگشت‌ناپذیر است 

رابرت اینهورن، یکی از مقامات ارشد سابق کنترل تسلیحات وزارت امور خارجه، گفت: «برجام احیا شده هیچ کاری برای جبران دانش و تجربه ارتقاء یافته ایران انجام نخواهد داد».

بر اساس یک توافق احیاشده، ایران باید بخش عظیمی از 2.5 تن اورانیوم غنی شده خود را به خارج از کشور ارسال کند، تقریباً تمام سانتریفیوژهای پیشرفته را حذف کند و ذخایر اورانیوم غنی شده و خلوص غنی‌سازی خود را تا سال 2031 به 3.67 درصد محدود کند.

با این حال محدودیت‌های تحقیق و توسعه هسته‌ای ایران از سال 2024 به تدریج کاهش می‌یابد. پس از آن زمان شکست جدید ایران می‌تواند به سرعت پس از سال 2026 کاهش یابد، زمانی که توافق به تهران اجازه می‌دهد برخی سانتریفیوژهای پیشرفته را مستقر کند.

مقامات غربی ماه‌هاست که با موفقیت‌های متفاوتی تلاش می‌کنند تا ایران اقداماتی را بپذیرد که می‌تواند مدت زمان جمع‌آوری سوخت هسته‌ای را طولانی‌تر کند. ایران گفته است که اجازه نمی‌دهد سانتریفیوژهای پیشرفته‌اش منهدم شوند، اگرچه احتمالاً مانند سال 2016، آنها را خارج کرده و تحت مهروموم آژانس اتمی سازمان ملل متحد قرار خواهند داد.

آقای اینهورن گفت که یک دوره شش ماهه شکست زمان کافی برای پاسخ به یک نقض آشکار هسته‌ای را می‌دهد. قدرت‌های نظارتی و بازرسی گسترده گنجانده شده در توافق 2015، در برخی موارد تا دو دهه دیگر تمدید می‌شود.

رابرت اینهورن، یکی از مقامات ارشد سابق کنترل تسلیحات وزارت امور خارجه، گفت: «برجام احیا شده هیچ کاری برای جبران دانش و تجربه ارتقاء یافته ایران انجام نخواهد داد».