تولید کالاهای سرمایه‌ای در مدار صعود؛ خروج اقلام مصرفی از وضعیت قرمز

به گزارش اکوایران و بنا به گزارش منتشر شده از ترازنامه 280 شرکت صنعتی بورس توسط پژوهشکده پولی و بانکی، رشد تولید کالاهای مصرفی در مرداد ماه سال جاری نزدیک به 9 درصد به ثبت رسیده، این در حالیست که در 2 ماه نخست امسال رشد تولید این نوع کالاها منفی بوده است. رشد تولید کالاهای سرمایه ای نیز در مرداد ماه امسال مثبت برآورد شده، این چهارمین ماه متوالی است که رشد تولید کالاهای سرمایه بالاتر از صفر است. همچنین رشد تولید کالا های واسطه ای نیز در ماه میانی تابستان 1401 حدود 5 درصد بوده، بررسی ها نشان می دهد نرخ رشد این نوع کالا ها در مرداد ماه کمی پایین تر از تیر ماه بوده است، اما به طور کلی می توان گفت که رشد تولید کالاهای واسطه ای که عموما اقلام صادراتی اقتصاد ایران نیز محوب می شود، در نیمه نخست سال جاری نسبت به نیمه دوم سال گذشته وضعیت بهتری داشته است.

تولید کالا های سرمایه‌ای و مصرفی

به طور کلی در اقتصاد با سه نوع کالا مواجه هستیم؛ سرمایه ای، مصرفی و واسطه ای. کالا واسطه ای آن دسته از کالا هایی است که هنوز به شکل مصرف نهایی در نیامده و در فرایند تولید قرار دارد و در مراحل مختلف تولید مورد استفاده قرار می گیرد. رشد تولید کالا های سرمایه ای در سال های 97 و 98 از وضعیت مناسبی برخوردار نبوده و رشد منفی بوده است. اما از شروع سال 99 بر خلاف اقلام تولید اقلام مصرفی که روند رشد با ثباتی را داشته اند، تولید کالا های سرمایه رشد بسیار بی ثباتی را داشته اند. به عنوان مثال در اردیبهشت 1400 رشد منفی 17 درصد و در فاصله چند ماه در اسفند ماه این رقم به مثبت 25 درصد رسیده است. مثبت بودن رشد تولید ماشین آلات از دلایل رشد مثبت تولید کالا های سرمایه ای در زمستان گذشته بوده است. رشد کالاهای سرمایه ای در ماه های اخیر نوسانات قابل توجهی داشته است. در اردیبهشت ماه با توجه به مثبت بودن رشد تولید در صنعت ماشین الات و تجهیزات رشد تولید کالاهای سرمایه ای نیز مثبت و قابل توجه بوده است. البته رشد تولید کالا های سرمایه ای در اردیبهشت نسبت به فروردین در روند چند سال گذشته طبیعی بوده است.

در سال های 97 و 98 بیشترین کاهش تولید در اقتصاد ایران از ناحیه کاهش تولید کالا های مصرفی بوده است. به بیان دیگر در سال های مذکور رشد صنایعی که کالای های مصرفی را تولید می کردند منفی به ثبت رسیده است. پس از دو سال رشد منفی از ماه نخستین سال 99 شاهد رشد مثبت و صعودی در تولید کالا های مصرفی بوده ایم. محدودیت های وارداتی به دلیل رشد و جهش ارزی( گران شدن کالای مصرفی خارجی) در اوایل سال 99 رو می توان از دلایل رشد تولید کالا های مصرفی در داخل کشور دانست.

رشد تولید کالا های مصرفی در شش ماهه دوم سال 1400 کاملا مثبت به ثبت رسیده است. این در حالیست که رشد تولید این اقلام در دو ماه ابتدایی سال جاری منفی به برآورد شده است، عمده ترین دلیل رشد منفی تولید کالا های مصرفی در سال 1401، رشد منفی تولید در صنایع مواد غذایی است. بررسی روند تولید کالا های مصرفی نشان می دهد هر زمان نرخ ارز افزایش پیدا می کند تولید کالای مصرفی داخلی به دلیل گران شدن کالای خارجی افزایش میابد، اما با وجود اینکه قیمت ارز در سال جاری افزایش یافته است، تولید کالا های مصرفی منفی شده است. این امر نشان می دهد سمت عرضه این کالا ها با مشکلاتی مواجه است.

یکی از مهم ترین عوامل در تولید کالا های سرمایه وضعیت تقاضا برای کالا های سرمایه ای است. تقاضا برای کالا های سرمایه به عواملی بستگی دارد مانند قیمت کالا های سرمایه ای و تورم انتظاری در مورد کالا های سرمایه ای. به توجه به عدم ثبات در شرایط اقتصاد ایران به طبع فعالین اقتصادی به قیمت ها و قیمت های انتظاری نکاه با ثباتی نداشته و از همین بابت تقاضا و در نتیجه تولید و عرضه این کالا ها بی ثبات خواهد بود. به بیان ساده تر به این علت که فعالین اقتصادی نگاه واضحی و دقیقی نسبت به آینده اقتصاد و سطح قیمت ها ندارند، تقاضا شان برای کالا های سرمایه ای نیز ثبات لازم را ندارد و منجر به نوسان در تولید و عرضه این کالا ها می شود.

نوسان کم در رشد اقلام واسطه‌ای

بر خلاف کالا های سرمایه ای و مصرفی، رشد تولید کالا های واسطه ای در چند سال گذشته تقریبا روند رشد مشخصی داشته و نوسان شدیدی را تجربه نکرده است. میانگین رشد این شاخص در سال های گذشته را حدود صفر درصد برآورد می شود. در شش ماهه دوم سال گذشته رشد تولید کالا های واسطه منفی 2 درصد بوده است که این نرخ رشد در فروردین ماه 1401 به مثبت 4 درصد رسیده است. با توجه به اینکه کالا های واسطه ای عموما کالا های صادراتی هستند و در سال گذشته با موانع صادراتی مواجه بوده ایم، رشد منفی در نیمه دوم 1400 را می توان ناشی از همین علت دانست.

رشد تولید کالاهای واسطه ای در نیمه دوم سال قبل بین منفی 3 و منفی ۱٫۵ درصد بوده است. شاخص تولید این محصولات در فروردین بعد از ۱۰ ماه به رشد مثبت ۴ درصد رسید و در اردیبهشت ماه نیز مثبت بود اما نسبت به اردیبهشت کاهش یافته  و روند نزولی داشته است. از همین رو امکان دارد مانند نیمه دوم سال گذشته رشد منفی شود، اما با توجه به اینکه عموما کالا های واسطه ای تولید شده در اقتصاد ایران صادراتی هستند و با توجه به افزایش نرخ ارز در سال جاری(افزایش نرخ ارز باعث افرایش صادرات می شود)، احتمال منفی شدن تولید ای کالا ها بسیار کم است