به گزارش اکوایران، در شرایطی که جنگ اوکراین هم‌چنان سرخط خبرها در حوزه بین‌المللی رو تشکیل می‌دهد، سفر روزهای آتی جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده به خاورمیانه می‌تواند معادلات منطقه‌ای را وارد مرحله‌ی تازه‌ای کرده و پیامدهای خطرناکی برای منطقه داشته باشد.

لورا کلی و مورگان چالفانت تحلیل گران مسائل بین‌الملل، با انتشار یادداشتی در پایگاه خبری-تحلیل هیل با عنوان «سیاست خاورمیانه‌ای بایدن بازتابی از سیاست ترامپ است» به ابعاد و جوانب این سفر پرداخته‌اند.

متعهد به سیاست‌های ترامپ

انتظار می رود سفر روزهای آتی جو بایدن به اسرائیل و عربستان سعودی نشان دهد که چگونه دولت او مهر خود را بر روابط با خاورمیانه حک می‌کند. با این حال بسیاری از کارشناسان استدلال می‌کنند که بایدن تا حد زیادی به سیاست‌های دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق، متعهد مانده است.

بایدن به دنبال لغو تصمیم ترامپ برای خروج از توافق هسته‌ای ایران بود، اما در شرایطی که روند احیای این توافق به بن بست کشیده شده، او به هماهنگی نزدیک‌تر بین اسرائیل، عربستان سعودی و ایجاد یک ائتلاف ضدایرانی در منطقه برای مواجهه با برنامه هسته‌ای ایران تمایل دارد. این در حالی است که بایدن درخواست‌ ایران برای خروج سپاه‌ پاسداران از فهرست تروریسم وزارت خارجه را رد کرد، اقدامی که تمام تلاش‌ها برای احیای برجام را از بین برد.

در حالی که بایدن به دنبال احیای روابط با تشکیلات خودگردان فلسطینی است -که توسط ترامپ قطع شده بود- دولت او سفارت ایالات متحده در بیت‌المقدس را باز نگه داشته و از فرستادن یک هیات اعزامی جداگانه برای فلسطینی‌ها که توسط ترامپ متوقف شده بود، امتناع کرده است.

دولت او هم‌چنین از اقدام دولت ترامپ، یعنی توافق ابراهیم (که روابط میان اسرائیل، امارات متحده عربی و بحرین را عادی‌سازی کرد) استقبال کرده است. بنا بر گزارش‌ها، در حالی که مقامات بایدن در روزهای اولیه دولت تلاش کردند از توافقنامه ابراهیم فاصله بگیرند، اما به سرعت رویه خود را تغییر دادند و میزبان نشستی در صحرای نقب اسرائیل در ماه مارس بودند که این توافق را با امضاکنندگان آن جشن گرفتند.

یک تغییر مهم بازی در منطقه

انتظار می‌رود که سفر بایدن به خاورمیانه شامل ترویج بیش‌تر توافقنامه ابراهیم باشد. پرواز مستقیم رئیس‌جمهور از تل‌آویو به جده به‌عنوان یک سیگنال قوی لذاب حرکت به سوی عادی‌سازی روابط عربستان سعودی با اسرائیل محسوب می‌شود.

یک مقام ارشد اسرائیلی با اشاره به توافق ابراهیم به خبرنگاران گفته: «دولت ایالات متحده نیز روی این توافق حساب باز کرده و به طور فزاینده‌ای تلاش دارد تا دایره آن را گسترش دهد. ما اگر بتوانیم سعودی‌ها را به سمت آن سوق دهیم، این یک تغییر مهم بازی در منطقه است».

کرنش در برابر شاهزاده؛ گرفتار چک سفید امضا

منتقدان، تصمیم دولت آمریکا برای برنامه‌ریزی دیدار بین بایدن و ولیعهد سعودی محمد بن سلمان را مورد انتقاد قرار داده‌اند، چرا که او قول داده بود رهبری عربستان سعودی در صحنه جهانی را پس از قتل وحشیانه جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی-آمریکایی در سال 2018، مطرود کند.

بایدن در ابتدا رویکرد سخت‌تری در قبال عربستان سعودی اتخاذ کرده بود. دولت او سال گذشته گزارشی را منتشر کرد که مدت‌ها انتظار می‌رفت تا از طبقه‌بندی خارج شود –این گزارش تائید می‌کرد شاهزاده محمد بن سلمان در قتل خاشقجی دخیل بوده است.

بایدن در مقاله‌ی روز شنبه خود در در واشنگتن نوشت سیاست‌های او در یک سال و نیم گذشته به دستیابی به خاورمیانه «باثبات‌تر و امن‌تر» کمک کرده است. او هم‌چنین استدلال کرد که دولتش «سیاست چک سفید امضا» در برابر عربستان سعودی را که از ترامپ به ارث برده بود، معکوس کرده است. با این حال او استدلال کرد که دیدارهای آتی او از این کشور به نفع آمریکاست.

تفاوت تنها در لفاظی

برخی از منتقدان خشم و ناامیدی خود را نسبت به آن‌چه که ادامه مدیریت روابط دولت ترامپ با سعودی‌ها می‌نامد، ابراز کرده‌اند. سارا لی ویتسون، مدیر اجرایی دموکراسی برای جهان عرب اکنون - سازمانی که توسط خاشقجی تأسیس شده- گفت: «اگر تفاوتی وجود دارد، تفاوت در لفاظی است.»

با این حال، متحدان بایدن با توجه به نفوذ عربستان سعودی در بازار جهانی نفت در حین قیمت‌های بالای انرژی و نیاز آمریکا به مهار ایران، این دیدار را ضروری می‌دانند. مطمئناً، سفر بایدن به عربستان سعودی در مقایسه با ورود ترامپ به این پادشاهی، که اولین سفر خارجی او را رقم زد و با ورود به فرودگاه فرش قرمز، رقص شمشیر تشریفاتی و لحظه پیوند با درخشش گوی پر زرق و برق بود، احتمالاً با استقبال کم‌تری مواجه خواهد بود.

همه مخالفان برجام

در این میان اسرائیل سرمایه گذاری زیادی روی کاهش تنش‌های آمریکا با عربستان سعودی کرده است. به گفته یک مقام ارشد اسرائیلی: «تثبیت یا احیای روابط ایالات متحده و عربستان سعودی و به طور هم‌زمان ترغیب عربستان سعودی به سمت عادی‌سازی تدریجی روابط با اسرائیل، در زمینه رویارویی با ایران مهم است».

دستور کار بایدن در اسرائیل تحت الشعاع مسئله ایران و روابط این کشور با فلسطینی‌ها خواهد بود. دولت بایدن با واقعیت قدرت هسته‌ای ایران و شکست هر نوع روند مهمی برای احیای توافق هسته‌ای مواجه است. انتظار می‌ بایدن با سه رهبر ارشد اسرائیل - نخست وزیر کنونی یائیر لاپید، نخست وزیر سابق نفتالی بنت و بنیامین نتانیاهو رهبر مخالفان- که همگی مخالف برجام هستند، دیدار کند.

«راه حل دوکشور» در حاشیه

بایدن در ظاهر  مورد شهرک‌سازی‌های اسرائیلی رویه‌ای متفاوت از ترامپ برگزید، چرا که معتقدست این مسئله به تلاش‌ها برای دستیابی به راه‌حل دو کشور ضربه می‌زند. انتظار می رود بایدن با تشکیلات خودگردان فلسطین در کرانه باختری دیدار کند و از راه حل دو دولتی حمایت کند. با این حال، تلاش‌های بایدن رای پیشبرد مذاکرات اسرائیل و فلسطین امری حاشیه‌ای در نظر گرفته می‌شود و رویکرد او در مقایسه با تعامل مستقیم دولت اوباما، بیش‌تر منعکس‌کننده نگرش دولت ترامپ است.

به گفته ناتان ساکس، مدیر مرکز سیاست خاورمیانه در مؤسسه بروکینگز: «ما لفاظی‌هایی را دیده‌ایم که کاملاً متفاوت از دولت ترامپ است. اما به طور کلی، دولت بایدن تاکنون راه کم‌ترین مقاومت را در مورد بسیاری از مسائل در خاورمیانه، از جمله پرونده فلسطین، انتخاب کرده است. اگرچه تفاوت‌های مهمی وجود دارد، اما هنوز تغییری چشم‌گیر نسبت به ترامپ وجود ندارد و ما اکنون انتظار یک تغییر اساسی نداریم».

تعادل میان امور متضاد

چارلز کوپچان، یکی از اعضای ارشد شورای روابط خارجی که سابقه کار در کاخ سفید در دوره اوباما را دارد  گفت که بایدن در این سفر به دنبال ایجاد تعادل میان امور متضاد است. به گفته او: «من فکر می‌کنم تلاش خواهد کرد که نمایشی از حمایت قوی از اسرائیل داشته باشد. اما در عین حال او سعی می‌کند در مقایسه با ترامپ نسبت به فلسطینی‌ها نگرانی بیش‌تری نشان دهد و از آن‌ها حمایت کند، تا بتواند تا حدی آن پایگاه رای خود را که تمایل به راه‌حل دو کشوری دارد، حفظ کند».

تماس تلفنی اخیر بین لاپید و محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، که بنا بر گزارش‌ها به واسطه آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه انجام شد، نشان دهنده تلاش دولت برای نمایش تعامل بیش‌تر با فلسطینیان است.

اما احتمالاً بایدن از هر دو طرف به خاطر قتل شیرین عاقله، روزنامه‌نگار فلسطینی-آمریکایی که گفته شده توسط نیروهای اسرائیلی در شهر جنین فلسطین هدف گلوله قرار گرفت، تحت فشار قرار خواهد گرفت. خانواده ابوعاقله روز جمعه نامه‌ای تند به بایدن نوشتند و از او خواستند در حین سفر با آن‌ها ملاقات کند و دولت او را به کمک برای «پاک‌سازی» قتل او با عدم اطمینان از تحقیقات مستقل و شفاف متهم کردند.

کارین ژان پیر، سخنگوی کاخ سفید روز جمعه گفت که او فرصتی برای خواندن این نامه نداشته، اما گفت که بایدن تحولات پیرامون این قتل را تحت «نظارت دقیق» داشته و مقامات دولت بایدن «شنوای نگرانی‌های آنها هستند. ما قطعاً به پاسخگویی ادامه می‌دهیم و بدیهی است که این پیشرفت خوبی بود که اتفاق افتاد».