گل تهران کجاست ؟/نماددست و دلبازی معماری

به گزارش اکو ایران ،رحمان گلزار شبستری ،سازنده شهرک اکباتان تهران، در سن ۹۲ سالگی در فلوریدای آمریکا درگذشت.او در زمان حیاتش روند ساخت شهرک اکباتان را این گونه روایت کرده بود : بعد از آنکه دانشگاه را تمام کردم و خانواده‌ام را از آمریکا به ایران آوردم، یک تکه زمین در خیابان آبان داشتم که ۱۲۰۰ متر بود. آن را به سه زمین ۴۰۰ متری تقسیم کردم. دو قطعه را فروختم و یک قطعه را برای خودم آپارتمان چهار طبقه ساختم .وقتی ساختمان در حال اتمام بود، یک روز مردی که می‌گفتند از ملاک‌های بزرگ تهران است، به آنجا آمد و گفت «آقای مهندس ما عاشق ساختمان شما شدیم و می‌خواهیم آن را بخریم»؛ به او گفتم «من اینجا را برای خودم ساخته‌ام. تا حالا هم مستاجر بوده‌ام و می‌خواهم در این ساختمان بنشینم»؛ گفت «هرچقدر که بگویی پول می‌دهم»؛ فی البداهه رقم یک میلیون تومان را پیشنهاد داد ،من هم قبول کردم. او گفت «۸۰۰ هزار تومان را نقدی می‌پردازم؛ ولی به جای ۲۰۰ هزار تومان یک تکه زمین دارم به متراژ ۱۰۰ هزار متر که به شما می‌دهم»؛ آن زمین همین جایی بود که الان شهرک اکباتان ساخته شده است.وقتی زمین را دیدم فکر شهرسازی به ذهنم خطور کرد.

زمانی که کار شهرک را شروع کردم و دفتر تشکیل دادم، دو مهندس دانمارکی به دیدنم آمدند و گفتند می‌توانند کار بتن برج‌ها را انجام دهند. آنها گفتند که ما در این زمینه در دنیا اول هستیم. به دانمارک رفتم و کارهای آنها را در آنجا دیدم. آن ساختمانی که به‌عنوان نمونه کارشان به من نشان دادند ساختمانی بود که خودشان هم آنجا زندگی می‌کردند. خیلی طراحی جالبی داشت. ارتباطات انسانی را کاملا می‌شد با آن طراحی تقویت کرد. با دیدن آن ساختمان، طراحی اولیه را که با الهام از آن خیابان Avenue Foch انجام داده بودم، تغییر دادم و تصمیم گرفتم آن خیابان را پارکینگ دو طبقه کنم و روی آن را بازار و مرکز خرید تعبیه کنم.

دانمارکی‌ها چندین نفر را برای ساخت بتن از آمریکا آوردند. آمریکایی‌ها در تکنولوژی «بتن لُخت» به ما کمک کردند. آن زمان در ایران چنین تکنیکی وجود نداشت. برای نخستین بار من این تکنولوژی را در ایران و در شهرک اکباتان پیاده کردم...

نکته ای که گلزار درزمان بازدید ازآن ساختمان توجه اش را جلب کرد را می توان در شهرک اکباتان هم دید . اهالی این شهرک نسبت به سایر محله های تهران علاقه بیشتری به محل سکونت شان دارند . اتحادی که میان ساکنان این شهرک هست هرچند که در این سال ها کم تر شده اما در سایر نقاط شهر تهران کم تر دیده می شود . شادی های دست جمعی ، خواندن سرود ای ایران در ایام قرنطینه کرونایی و ... مثال هایی است که نشان می دهد ساکنان این شهرک نسبت به سایر محله های تهران که ساکنان یک مجتمع مسکونی همسایه کنار دستی خود را نمی شناسد ،روابط اجتماعی بیشتری دارند .

حسین ایمانی جاجرمی استاد دانشگاه تهران و جامعه شناس شهری که در شهرک اکباتان زندگی می کند درباره این روحیه اهالی این شهرک به اکو ایران می گوید :‌در زمان طراحی شهرک اکباتان به ابعاد اجتماعی آن نیز توجه شد، یعنی در آن هم از نظر کالبدی به فضاهای زیرساختی اجتماعی توجه شده است ومی بینیم بلوک های این شهرک دارای حیاط‌های عمومی و نیمه خصوصی هستند که این موضوع قابل توجه است و همین فضاها سکنه را به هم نزدیک می‌کند. این حیاط‌های نیمه‌خصوصی در فاز یک زیاد مشاهده می‌شود. بعد از ظهرها، خانواده‌ها بچه‌های خود را برای بازی به این فضاها می‌برند و با این معاشرت‌ها، اکباتانی‌ها به هم نزدیک شده‌اند.

او ادامه  می دهد :‌همچنین در اکباتان عموما طبقه متوسط تحصیل کرده زندگی می‌کنند که از ابتدایی که به اکباتان آمده‌اند، یک تشکیلات محلی درست کرده‌اند.شهرک یک هیات مدیره دارد و هر بلوک نیز خودش هیات مدیره‌ای دارد که سالیانه برگزار می‌شود.مساله‌ای که وجود دارد، این است که تیم سازنده ، به جای آن که تنها به فکر سود و پول باشند، دست و دلبازانه طراحی‌ها را انجام داده‌اند و به فکر فضای حرکت، فضای تفریح و فضای عمومی شهرک نیز بوده‌اند. نکته دیگری که شهرک اکباتان را با سایر شهرک‌ها متمایز می‌کند، فرهنگ بالای ساکنان آن است.

به گفته جاجرمی فعالیت‌های جمعی این شهرک روح اجتماعی را در این مکان زنده نگه داشته و مسأله مهمی که باعث شده شهرک اکباتان تکرار نشود، این است که بقیه شهرک‌ها معمولا سازمانی بوده‌اند؛ شهرک‌های نظامی و شهرک‌هایی از جنس مسکن مهر که به دلایل مختلف به زیرساخت‌های اجتماعی در آن توجه نشده یا ضعیف بوده و باعث شده فرهنگ و هویت اکباتان را در دیگر شهرک‌ها نبینیم و تکرار نشود...

اویادآوری می کند :‌موضوع دیگر بازاریابی است که سازنده این شهرک طراحی کرده است، یعنی زمانی که فاز یک اکباتان در حال ساخته شدن بود، به دنبال مشتری‌های حساب شده‌ای رفت و تلاش کرد که چهره‌های سرشناس (مانند نویسنده سرشناسی چون رجبعلی اعتمادی یا هنرپیشه و بازیکنان فوتبال) را راغب کنند که در اکباتان ساکن شوند. همچنین در طراحی این شهرک از معروف‌ترین شرکت مشاوره جهان  استفاده شد. در واقع تمامی این گام‌ها، حساب شده برداشته شد

جاجرمی در خصوص مداخلاتی که در آن سال‌ها در فضاهای عمومی شهرک اکباتان (مانند مال سازی) انجام شده، هم می گوید : به نظر من نسبت به اکباتان نوعی کم‌لطفی و بی‌اعتمادی صورت گرفته است، در حالی که این دارایی ارزشمند، می‌تواند الگویی برای شهرسازی و تشکیلات محلی باشد، اما نگاه‌های منفعت‌طلبانه، بی‌توجه به برنامه‌ریزی‌های شهری و برخی مداخلات سبب شد تا سطح کیفیت زندگی در این محله کاهش پیدا کند. به طور مثال در اکباتان و در جالی که قرار بود بیمارستانی عمومی ساخته شود، یک بیمارستان تخصصی ساخته شد، در حالی که تمام بناهای احداث شده در این شهرک، باید کاربری شهرکی داشته باشد. یا یک فروشگاه رفاه که قرار بود در اکباتان ساخته شود و تبدیل به آن مرکز تجاری عجیب شد که مزاحمت‌هایی نیز برای ساکنان دارد یا ساخت ایستگاه و پارکینگ متروی اکباتان که بعدها مشخص شد در زمینه، چه فعالیت‌های عجیب و غریبی در راه پایمال شدن حق ساکنان این شهرک انجام شده است.نکته جالب این که اهالی این شهرک، همیشه روحیه منسجمی داشته‌اند و مقابل اتفاقات مختلف تسلیم نشده‌اند، هر چند بسیاری از عوامل باعث شده تا کیفیت زندگی در این شهرک کاهش پیدا کند.